Πατρίδα μας η απουσία!

 Το Βογατσικό χιονισμένο. Φωτ. Φίλιππος Στ. Δραγούμης (1930). 

 Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

Τελικά, τι είναι αυτό που παριστά (συνιστά)  στον καθένα μέσα του την «Πατρίδα»; Γνώμη μου: εκείνο που λείπει. Η απουσία. (Και η παιδική ηλικία, που έχει υμνηθεί ως πατρίδα όλων,  απουσία είναι για κάποιον μόλις «βγει» από αυτήν).

Ύστερα από την πρόσφατη δυσάρεστη «περιπέτεια» κάποιας ανάρτησής μου αυτές τις μέρες στο  blog, θυμήθηκα αυτές τις δυο φωτογραφίες  τραβηγμένες, γύρω στα 1930 από τον Φίλιππο Στεφ. Δραγούμη, στο Βογατσικό. Ο κλάδος του Αθανασίου Δραγούμη, φευγάτος από τα τέλη του 18^ου αιώνα στην Πόλη κι έπειτα στη Αθήνα, «εκπροσωπήθηκε» στη γενέτειρα από τον Ίωνα Δραγούμη ο οποίος, τον Αύγουστο του  1903 την επισκέφθηκε κι έμεινε εκεί λίγες μέρες. Ο μικρός αδελφός του Φίλιππος δεν ευτύχησε να δει την πατρογονική εστία ή το χωριό ακέραιο στην παλιά του δόξα. Τα είδε καμένα τον Μάη του 1914:

13 τοῦ Μάη 1914*

[…] Αλιάκμονας ἄσπρος. Ἀνασελίτσα καμένη.
Παπαδήμας Βογατσικοῦ, Γ. Μπούσιος. Ἄδεια ἀπὸ Δούσμανη νὰ πάγω μὲ τοὺς δυό μ’ αὐτοκίνητο στὸ Βογατσικό. Στὸν Ἀλιάκμονα σπασμένη γέφυρα. Βράχια, ξεροβούνια, ποταμιά Λόσνιτσας.
Γύρισμα δρόμου, Βογατσικό. Ἀθ. Δραγούμης, καμένα σπίτια. Μητέρα του μὲ ἀγκάλιασε καὶ μὲ φιλοῦσε. Γριές μὲ κομμένα μαλλιά καὶ εἶδος σαρίκι. Νόστιμη προφορά. Δραγούμικο σπίτι. Τριαντάφυλλα. Ἀμέσως ξανάφυγα νηστικός γιὰ νὰ προφτάσω τὴ συνοδεία στὴν Ἀνασελίτσα.

Στο αρχείο του Φιλίππου Στ. Δραγούμη στην ΑΣΚΣΑ** υπάρχει ένα «Αποξηραμένο τριαντάφυλλο από το Βογατσικό»… Πολλά χρόνια αργότερα, με τον αείμνηστο γιό του Μάρκο, μουσικολόγο, ποιητή και αγαπημένο φίλο, αξιωθήκαμε να δημιουργήσουμε από δικές του ηχογραφήσεις με το Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο, τον ψηφιακό δίσκο-λεύκωμα «Άσπρο τριαντάφυλλο φορώ». Το αποξηραμένο τριαντάφυλλο ευωδίασε αναδρομικά…

Αυτές οι φωτογραφίες του Φιλίππου Δραγούμη (η συλλογή ανήκει τώρα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο-την περιθάλπει ο εγγονός του Φίλιππος Μαζαράκης-Αινιάν^a), δείχνουν το Βογατσικό του 1930. Το χιόνι προσπαθεί να εκτοπίσει το μαύρο (κάποτε το καταφέρνει με επιτυχία) και εικονίζει μια μνήμη που διατηρώ κι εγώ ακέραιη και ζωηρή. Τους δύσκολους αλλά αξιομνημόνευτους χειμώνες μου στο χωριό.

Και βλέπω πως «η ανάρτηση που ατύχησε» ...ευτύχησε εν τούτοις να φέρει στην πόρτα μου τους στίχους του αγαπητού κ. Νίκου Παπαδογιαννάκη ποιητή, συγγραφέα, ομότιμου καθηγ. του Παιδαγωγικού στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, που συγκινήθηκε από το χιονισμένο τοπίο στη φωτογραφία της Όλγας Ντέλλα (απ' όπου το Βογατσικό ...απουσίαζε!). 

Μείζονα τιμή για το χωριό τη θεωρώ αυτή τη στιχουργική έμπνευση. Ανήκει πλέον στις μνημειώδεις παρακαταθήκες. Εκ βάθους τον ευχαριστώ.  Και ναι! Το ομολογώ: Τα καλύτερα που έχω διαβάσει για το χωριό μου τα έχουν γράψει «ξένοι». Κι εγώ τώρα πια, όλο και πιο πολύ, νιώθω πως ανήκω σ’ αυτήν την ομάδα… 

Χιονισμένος κήπος με μαγκανοπήγαδο στο Βογατσικό. 

Φωτ. Φίλιππος Στ. Δραγούμης (1930).  Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

 

*Φιλίππου Στεφ. Δραγούμη, Ημερολόγιο-Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913, Εισαγωγή-Επιμέλεια: Ι.Κ. Μαζαράκης Αινιάν, Δωδώνη 1988. 

** ΑΣΚΣΑ-Τμημα Αρχείων/Αρχείο Φιλ. Στ. Δραγούμη. Υποφάκ. 116.3 Βογατσικό-καταστροφές [έγγρ. 65-73] "Επικουρία εις τους εκ του πολέμου παθόντας και εις ανόρθωσιν ζημιών χωρίων και κωμών" (σημειώσεις Στεφ. Ν. Δ., επιστολές για τις καταστροφές Βογατσικού].

a. Οι φωτογραφίες στο μουσείο βρίσκονται στην επιμέλεια και της Νίκης Μαρκασιώτη, υπεύθυνης του φωτογραφικού αρχείου.