Κυριακή 22 Μαρτίου 2015

La Primavera!


Μια άνοιξη του Χρυσόστομου Τζημάκα





Ξέρω πως έγινε. 
Είδες την προηγούμενη μέρα, παιδί του χωριού με «Μάρτη» στο χέρι. Να τον φυλά μην του τον φτύσει κανένας κακόψυχος. Να τον φυλά…  Κι αυτός ν’ ανταποδώσει. Να φυλάξει το παιδί να μην το κάψει και το μαυρίσει ο ήλιος…


Γέλασες. 
«Όλοι σήμερα θέλουν να μαυρίσουν οπωσδήποτε. Ξοδεύουν κι ένα κάρο χρήματα γι’  αυτό στα ινστιτούτα αισθητικής και στα πωλητήρια καλλυντικών, που κατάντησαν τα φαρμακεία, στις πόλεις…».




Και ξάφνου σπάθισε πάνω σου μια σαϊτιά, σαν ασημένια τεντωμένη χορδή που ήχησε στο αυτί σου μέσα, πέταγμα χελιδονιού και τιτίβισμα. Το παιδί είχε φέρει τα χελιδόνια. 

    Όλο το βράδυ ύπνος δεν σ’ έπιανε. Κατάστρωνες πλάνο εργασίας. Ήδη κατόπτευες ξαπλωμένος  στην κλίνη σου την περιοχή. Είδες τις πιθανές θέσεις για το τράβηγμα. Ετοίμασες στη μηχανή το φίλμ . 
     Όλα το πρωί ήταν έτοιμα. Ήξερες πού θα σταθεις, ήξερες πού στέκονται κι εκείνα σαν καταφτάσουν, πως γυρνάνε πέφτοντας από τον ουρανό αποκαμωμένα αλλά με μιαν απόφαση καινούργιας ζωής. Τι φοβούνται... Πόσο μπορείς κάθε φορά να τα ζυγώνεις...




     Σαν ξημέρωσε κοίταζες επίμονα τον ουρανό ολόγυρα. Έφερνες το χέρι στο μέτωπο σκιάδιο. Έφερνες τις παλάμες μπροστά στα μάτια και οργάνωνες πλάνα. Σημάδευες τ' αδειανά από ζωή σύρματα της ΔΕΗ. Τις αυστηρές όρθιες κολώνες. Την έρημη σαν ακατοίκητη γειτονιά… Κι ο ουρανός γρήγορα  σε αντάμειψε. Ήρθαν τα γοργοφτέρουγα ,ήρθαν πολλά μαζί και κάθισαν σιμά πολύ.


     Κι εσύ πια μονάχα σκόπευες και πατούσες απανωτά το κουμπί για πολλές λήψεις αποτυπώνοντας τον καινούργιο  γυρισμό. Κι είδες ανάμεσα φίλους ξενιτεμένους στα πέρατα και είδες δικούς μας που ήρθαν. Για το αντάμωμα, για τη γιορτή που τους ετοίμαζες. Σημάδευες με τη φωτογραφική μηχανή σου τα χελιδόνια και θυμόσουν τους φίλους. 


    Δεν άργησαν να συμβούν και τα θαύματα: απόκοσμοι τόνοι χρωμάτων σκόρπισαν στον ουρανό. Κι ο ορίζοντας έμοιασε χρυσός. Τα χελιδόνια κατέβαιναν από κλίμακες ορατές των ουρανίων. Και  κρέμονταν με κλωστές συρμάτινες από τα χέρια αγγέλων. 


  Κοιτάζεις συμπεριφορές στα άψυχα που σε αγριεύουν: Τα σπίτια νυχτώνουν και σκοτεινιάζουν από θυμό. Έρημα. Αφημένα. 
Τα σπίτια χαράζουν από αγάπη .παιδιά τρέχουν στην αυλή. 
Μια γραία ποτίζει τις γλάστρες. Τα σπίτια ηρεμούν μέσα στην προσμονή. 
Τα σπίτια τα κλειστά, ανοίγουν βλέφαρα παραθυρόφυλλα το πρωί...

 

     Σαν  να στοίχειωσε ύστερα το μέρος και μια παρτιτούρα της Άνοιξης [ La primavera!]  απλώθηκε ολοφάνερα στον ουρανό-τα σύρματα πεντάγραμμο.Τα χελιδόνια του νοτιά νότες. 
Χρυσόστομε, τα κάλεσες σφυρίζοντας ασυναίσθητα  την άνοιξη του Βιβάλντι. 



     Δέκα χρόνια έχουν περάσει από τότε που μου τις παράδωσες αυτές τις φωτογραφίες. Και πέντε αφότου έφυγες. 
     Τις ξανακοιτάζω. Λέω: πού να στεκόσουν τάχα; Ίσως πότε από το μπαλκόνι «του Γνέ»  κατοπτεύοντας-επισκοπώντας να τις τράβηξες. Πότε απέναντι από «της Ραμόνους» το πεσμένο κι ανύπαρκτο πια σπίτι. Και πότε ακουμπώντας τη ράχη  στου Γκολομπία τον τοίχο -άλλος βιαστικός  απών κι αυτός...- . 


    
    Μια ολόκληρη μέρα απλώς περιμένοντας τα χελιδόνια να καθίσουν στα σύρματα. Μια καθ’ όλα  επαγγελματική φωτογράφηση για να βγουν όλο κι όλο δυο φωτογραφίες που θα κοσμούσαν τις σελίδες του προγράμματος για «τα πρώτα Δραγούμεια»… 
      Χελιδόνια στον ύπνο των πεθαμένων σκίζουν το μαύρο πέπλο της απουσίας και της σιωπής.
Το ποίημα, το τραγούδι , τα χελιδόνια ολοένα θα επανέρχονται μετρώντας με φλύαρα τιτιβίσματα -και με συνέπεια- απουσίες...


To τραγούδι των χελιδονιών

(Oyez de la Fontaine)


-Του κάκου κρύβω στο φτερό,

τα πόδια μουδιασμένα:

Σύντροφοι, νιώθω τον καιρό

Για τα γλυκά τα ξένα!



Να μην αργούμε! Η φυλλωσιά,

Με τον καιρό, χλωμιαίνει…

Μαδά της γης η φορεσιά,

Θροφή δεν απομένει.

Αντίο βουνά, γλυκιά ερημιά

τα πράσινα ντυμένη!

Κάτω από στέγη καλαμιά

Η αγάπη μας προσμένει.


                                                                                                     ΤΕΛΛΟΣ ΑΓΡΑΣ*
                             *Τέλλος Άγρας (1899 – 1944)- Φιλολογικό ψευδώνυμο του Ευάγγελου Ιωάννου, ποιητή και κριτικού.


[Όλες οι φωτογραφίες που δημοσιεύονται εδώ ανήκουν στον αξέχαστο φίλο Χρυσόστομο Τζημάκα ].



              
 

Παρασκευή 13 Μαρτίου 2015

Τα «μυστικά» της συλλογής Γκολομπία


                                                                              
           
                                                           της  ΕΥΤΕΡΠΗΣ ΓΙΟΥΛΤΣΗ
Όταν ο Χρήστος Γκολομπίας, ως παιδί πήγαινε βόλτα με τον πατέρα του στα παλαιοπωλεία του Μπιτ Παζάρ, τον παρακολουθούσε να ψάχνει για παλιές κάρτες και άλλα αντικείμενα. Τον ειδοποιούσαν συνήθως φίλοι του συλλέκτες ότι έχουν έρθει κάποιες καρτ ποστάλ από την Καστοριά κι εκείνος έσπευδε για να τις δει από κοντά και να τις αγοράσει.
Ο Χρήστος ήταν τότε πολύ μικρός για να αντιληφθεί το μέγεθος του έργου του πατέρα του, Γιώργου Γκολομπία, ο οποίος κατάφερε να συγκεντρώσει ένα μεγάλο μέρος των γυάλινων φωτογραφικών πλακών του φωτογράφου Λεωνίδα Παπάζογλου, ανεκτίμητης αξίας σήμερα, πάνω από 1500 βιβλία, χιλιάδες κάρτες από την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, παλιές εφημερίδες της Καστοριάς, αφίσες, γελοιογραφίες, συλλογές από χάρτες της εποχής του Μακεδονικού Αγώνα, αρχεία με το γενεαλογικό δέντρο οικογενειών της περιοχής, σχολικά τετράδια του 1900, ακόμη και παλιά πακέτα από τσιγάρα, αλλά και καπάκια από μπουκάλια αναψυκτικών!

 "Ο πατέρας μου, Γιώργος Γκολομπίας, από μικρός μάζευε οτιδήποτε έπεφτε στα χέρια του και είχε σχέση με την ιδιαίτερή του πατρίδα, το Βογατσικό, την Καστοριά και γενικότερα τη δυτική Μακεδονία", αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο 24χρονος γιος του, Χρήστος.
Όπως επισημαίνει, μάλιστα, χαρακτηριστικά, "στη συλλογή αυτή περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, ένα βιβλίο του 1729, πολλά άλλα του 18ου αιώνα, μια αφίσα - γελοιογραφία από την εποχή του Βενιζέλου που τον εμφανίζει μαζί με άλλους υποψήφιους για τις εκλογές, με μεγάλα κεφάλια, έντονα χαρακτηριστικά και επιτηδευμένες φορεσιές, καθώς και γελοιογραφίες της εφημερίδας το 'Σκάνδαλο', που εκδίδονταν στην Κωνσταντινούπολη το 1920 και είχε αρκετά ανέκδοτα, στο βαθμό βέβαια που το επέτρεπε η εποχή". 


 




Η πρώτη δημοσίευση του Γιώργου Γκολομπία

Η πρώτη δημοσίευση του Γιώργου Γκολομπία έγινε στο περιοδικό "Τα Μακεδονικά", που εξέδιδε η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. Επρόκειτο για τη μετεγγραφή, τη μετάφραση των επιγραφών μιας από τις πολλές βυζαντινές εκκλησίες της Καστοριάς. "Ήταν τότε 20 ετών, φοιτητής της Ιατρικής Σχολής, όταν ξεκίνησε να ασχολείται συστηματικά με τη συλλογή ιστορικών και λαογραφικών στοιχείων. Ερχόταν σε επαφή με πολύ κόσμο και όλοι ήταν πρόθυμοι να του δώσουν τα αρχεία των οικογενειών τους. Εκείνος έπαιρνε συνεντεύξεις από ηλικιωμένους και γιαγιάδες και ρωτούσε για την παράδοση του τόπου, τα ήθη, τις συνήθειες, τη λαογραφία στο σύνολό της", σημειώνει ο Χρήστος Γκολομπίας.
 Σημαντικό τμήμα των αντικειμένων και αρχείων που έχει διασώσει προέρχονται, άλλωστε, από εγκαταλειμμένα σπίτια της Καστοριάς, που ερήμωναν και κάποια στιγμή κατέρρεαν από μόνα τους. Μπαίνοντας στο ετοιμόρροπο ή ακόμη και γκρεμισμένο σπίτι έβλεπε μπροστά του παλιά τετράδια, σημειώσεις με ποιήματα, φωτογραφίες, απομνημονεύματα των ιδιοκτητών, τα οποία συγκέντρωνε, ταξινομούσε, και καταλογογραφούσε, δίνοντάς τους μια θέση στην ιστορία της πόλης. 


 


Το φωτογραφικό αρχείο των αδελφών Παπάζογλου

Ωστόσο, το πιο εντυπωσιακό και μεγάλης ιστορικής αξίας κομμάτι της συλλογής Γκολομπία είναι το φωτογραφικό αρχείο των αδελφών Παπάζογλου. Ο Λεωνίδας και ο Παντελής Παπάζογλου, γύρω στα 1900, κατέκτησαν το μονοπώλιο της φωτογραφίας στην Καστοριά και παρήγαγαν έργο μείζονος σημασίας για την ιστορία της φωτογραφίας, όχι μόνο σε τοπικό αλλά και πανελλήνιο επίπεδο, λόγω της υψηλής ποιότητας των φωτογραφιών, αλλά και της δικής τους ικανότητας να αποτυπώνουν τα ψυχογραφικά χαρακτηριστικά των προσώπων.
 "Αυτά τα τζάμια, εγώ τα ήξερα από μικρός, αλλά τα τελευταία χρόνια έμαθα την ιστορία τους. Οι αδελφοί Παπάζογλου είχαν κάνει τότε μόδα τη φωτογραφία. Ήταν πολύ σημαντικό για κάποιον να φωτογραφηθεί. Γι' αυτό το λόγο όλοι ήθελαν να δώσουν κάποια χρήματα και να φωτογραφηθούν με τα παιδιά τους, την οικογένειά τους. Κάποιος ήθελε να βγει φωτογραφία με τα πρόβατά του και κάποιος άλλος με την παραδοσιακή στολή", αναφέρει ο Χρήστος Γκολομπίας.
 Για τον τρόπο, με τον οποίο έφτασε αυτό το αρχείο στα χέρια του πατέρα του, διηγείται: "Η κόρη του Λεωνίδα Παπάζογλου, που είναι σήμερα αρκετά μεγάλη σε ηλικία, διατηρούσε το αρχείο του στο υπόγειο του σπιτιού της. Μάλιστα, η ίδια έχει αναφέρει πως καθώς τότε δεν ήταν γνωστή η τεράστια αξία των φωτογραφικών αυτών πλακών, τις χρησιμοποιούσαν πολλές φορές για να αντικαταστήσουν τζάμια που είχαν σπάσει στο σπίτι ή την εκκλησία, καθώς το γυαλί στοίχιζε τότε ακριβά… Κάποια στιγμή ενδιαφέρθηκε ένας φωτογράφος της Καστοριάς, στον οποίο η κόρη του Παπάζογλου δώρισε τα πιο καλοδιατηρημένα αρνητικά. Κάποια άλλα τα παραχώρησε στον αρχιτέκτονα Πάνο Τσολάκη, ο οποίος αργότερα τα έδωσε στο Γιώργο Γκολομπία. Εκείνος, μάλιστα, αγόρασε και το αρχείο του Καστοριανού φωτογράφου, καταφέρνοντας τελικά να συγκεντρώσει 2.500 γυάλινες πλάκες. Το υπόλοιπο αρχείο, σε μια επιχείρηση καθαριότητας του σπιτιού του Παπάζογλου, κατέληξε στο δημοτικό σκουπιδότοπο της Καστοριάς".
 Όλο αυτό το υλικό σκαναρίστηκε και ψηφιοποιήθηκε με τη βοήθεια του Κωστή Αντωνιάδη, πρώην διευθυντή του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και άρχισε να εκτίθεται στο κοινό με παρουσιάσεις στη Φλώρινα, την Καστοριά, τη Βουλγαρία, την Αθήνα και τα Ιωάννινα. 



 



Η συνεργασία με τον Ιερομόναχο Ιουστίνο
 
Κάποια στιγμή, ο Γιώργος Γκολομπίας συνεργάστηκε με τον ιερομόναχο Ιουστίνο Σιμωνοπετρίτη, υπεύθυνο της Αγιορειτικής Φωτοθήκης, σε μια προσπάθεια συλλογής των χάρτινων εικόνων με τις αντίστοιχες μήτρες τους από τη Μονή Σίμωνος Πέτρας και άλλα μοναστήρια του Αγίου Όρους. Τα ταξίδια ήταν πολλά, σε κάθε ένα απ' αυτά οι δύο συλλέκτες συγκέντρωναν όλο και μεγαλύτερο αριθμό εικόνων και η έρευνα δεν σταματούσε ποτέ.
Το τεράστιο αυτό έργο ανέκοψε μια σπάνια ασθένεια, που ταλαιπώρησε για χρόνια τον Γιώργο Γκολομπία. "Παρ' όλα αυτά, το πήρε πολύ γενναία, αντιμετώπισε την ασθένεια σαν παλικάρι, δεν παραιτήθηκε και έβρισκε τη δύναμη να συνεχίζει μέχρι το τέλος, που ήρθε το 2009", λέει ο γιος του και δεν κρύβει πως και ο ίδιος βρέθηκε απροετοίμαστος για τον τρόπο, με τον οποίο θα πρέπει να χειριστεί τώρα την κληρονομιά του πατέρα του, την τεράστια συλλογή του.
 "Ο πατέρας μου είχε όλη αυτή τη συλλογή στο 'σκληρό δίσκο' του μυαλού του. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα μεγάλο αρχείο, που πρέπει να ταξινομηθεί και να μελετηθεί, προσφέροντας μεγάλες δυνατότητες ιστορικής και λαογραφικής έρευνας", σημειώνει ο Χρήστος Γκολομπίας και αναφέρει ότι βρίσκεται σε συνεννόηση με το Μουσείο Μπενάκη για την αξιοποίηση του συνόλου της συλλογής. 









Τα σχέδια που δεν ολοκληρώθηκαν

Στις προθέσεις του Γιώργου Γκολομπία, προτού πεθάνει, ήταν η έκδοση ενός βιβλίου με τις καρτ ποστάλ της Καστοριάς, με τον ίδιο τρόπο, όπως έγινε το βιβλίο για τις καρτ ποστάλ της Κοζάνης και η έκδοση για το αρχείο Παπάζογλου. Παράλληλα, υπήρχαν όνειρα για τη δημιουργία ενός βιβλίου με εικόνες του Αγίου Όρους, για μια καταγραφή των εφημερίδων της Καστοριάς και μια ταξινόμηση των κειμένων λαογραφικού περιεχομένου.
 "Σίγουρα, όμως, ο πατέρας μου δεν τα έκανε όλα αυτά για να τα εκδώσει. Μάζευε οτιδήποτε θεωρούσε σημαντικό, επειδή αυτό του άρεσε να κάνει. Εκτός από εξαιρετικός συλλέκτης ήταν επίσης ένας πολύ καλός πατέρας, ένας γλυκός άνθρωπος και ένας σπουδαίος γιατρός, που βοήθησε πολύ κόσμο να γίνει καλά", σχολιάζει σήμερα ο γιος του.
 Στο μεταξύ, οι ανεξερεύνητοι θησαυροί του αρχείου Γκολομπία αναζητούν ακόμη μια έμπειρη ματιά, το μεράκι και το ενδιαφέρον εκείνων των ειδικών, που θα καταφέρουν να "ξεκλειδώσουν" και να αποκαλύψουν τα μυστικά τους και να συμπληρώσουν τα κομμάτια που λείπουν από το παζλ της ιστορίας και της λαογραφίας της Καστοριάς.








                                                                                                                                           Πηγή: healthyliving.gr



ΣΗΜ. Oι φωτογραφίες από το λεύκωμα ανήκουν στo Aρχείο Γιώργου Γκολομπία το οποίο διαχειρίζεται ο γυιός του Χρήστος Γκολομπίας.

 

Τρίτη 3 Μαρτίου 2015

Α, ΠΕ(Σ) ισί τώρα τίπουτας...



Ου Παζαριώτ'ς [κλπ] επί ...Κολονώ!





Σι κουλώνα καρφιτσουμένα τάειδιν ένας -θ'κός μ΄άνθρουπους όνουμα κι μή χουριό...-  τουν έβαλιν ου αναθιμάτους κι μι τά στειλιν...
Ημιρουλόγιου ...κουλώνας [=ημερολόγιον κολώνας] πρώτ' φουρά είδα!!! Ιπιτραπέζιου; [=επιτραπέζιο]  Nαι! Ναι!
Τ' τοίχου; [=επιτοίχιο] Ξανά ναί! Αλλά κι ...κουλώνας;Πρώτ' φουρά!

Προυτουπουρίις του λοιπόν στου Μπουγατ'σκό. 
Όλ' απού τ' ικεί φαίνιτι χιρνούν. Κι τα καλά κι τ' αχαμνά! (παραδείγματους χάριν ...10% η Χρυσαυγή ...Ουπίσ' μ' σ' έχου Σατανά! Στα όρη στ' άγρια βουνά...).


Μ' έστειλιν κι του παρακάτ΄μι τα στιχάκια...
Κι αυτό καρφιτσουμένου.
Ε ρε τι θ'μήθ΄κα ... "Ο γιέςςς!" απ' λέν' κι οι μπουγατσιώτ' απούν'τ'ς σ'ν Αμιρική : "Ου παζαριώτ'ς" ου έρμους  προυτού απού καμιά εικουσαριά χρόνια -δηλαδή νιότιρους κι καμιά πινήντα ουκάδις λ'γότιρους...-  είπιν τουν πόνου τ' κι τουν άφ'κιν  σ'ν ιφημιρίδα "Το Βογατσικό"...




Αλλά στέκατι 'ψα ρε πιδιάτι...
["πιδιά της Σαμαρίνας μωρέ πιδιά καημένα" κόντιψα να πω...] άμα μας καπνίσ' να κριμάσουμι σι στύλου, στα ντ'βάρια ή κι στ' αυτιά μας,  -δηλαδή να δημουσιέψουμι να του πούμι αλλοιώς- ένα πράμα απ' τόγραψι ένας -ου παπιός ας τουν πούμι τώρα αυτόν...- δεν πρέπ' να τουν ρουτήσουμι ψίχαλας; Μπουρεί μπρι κι να μη θέλ' ! Ή μπουρεί να θέλ' ...αλλά να θέλ' κι όλας να τουν ρουτήσουμι πρώτα... Ή μπουρεί να θέλ' κι να μη θέλ' (υπάρχ'ν κι τέτ'χ' "τράβατέ μι τι κι ας κλαίγου!!!) 

Πώς του λοιπόν ισείς δεν μι ρουτάτι ιμένα τουν "Παζαριώτ'" άμα θέλου να μι  κριμάστι στου ...στύλου;

Αϊντι ντε... ΑΠΕΣ ισί τώρα τίπουτας!!!


                      Ου Παζαριώτ΄ς