Ήταν βογατσιώτης ο πρώτος δήμαρχος του Σεμλίνου της Σερβίας;*

 Ίωάννης Κ. Καλλιγράφου – Κυρίτσας

 

 

ΕΡΕΥΝΑ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΩΝΤΑΣ ΤΣΙΓΚΑΣ

 

Το Σέμλινο (Zemun) σε λιθογραφία των αρχών του 18^ου αι.

 

Ο Ιωάννης Κ. Καλλιγράφου-Κυρίτσας, βλάχικης καταγωγής, υπήρξε ένας από τους τρεις Έλληνες της διασποράς από τη Δυτική Μακεδονία που, στο τέλος του 18ου και τη χαραυγή του 19ου αι., διετέλεσαν δήμαρχοι του Σεμλίνου (το σημερινό Ζέμουν/Zemun είναι ένας από τους δεκαεπτά Δήμους που συναποτελούν την πόλη του Βελιγραδίου). Πατέρας του Ιωάννη Καλλιγράφου-Κυρίτσα ήταν ο Γεώργιος, ο οποίος είχε ακόμη και έναν γιο, τον Κωνσταντίνο. Οι αδελφοί Ιωάννης και Κωνσταντίνος Καλλιγράφου ασχολούνταν με το εμπόριο και αναδείχτηκαν στους πιο σπουδαίους οικονομικούς παράγοντες του Σεμλίνου. Το «Κυρίτσας», αποτελεί μεν παρωνύμιο (παρατσούκλι) όμως με αυτό είναι ο Καλλιγράφου γνωστός στη σερβική βιβλιογραφία ενώ επίσης και ο ίδιος χρησιμοποιούσε το παρωνύμιο αυτό. Σύμφωνα με τον I. Παπανδριανό την τιμή της καταγωγής της σπουδαίας οικογένειας των Καλλιγράφου, την διεκδικεί αποκλειστικά το Βογατσικό της Δυτικής Μακεδονίας.

Ο Ιωάννης Κυρίτσας (Kirica), διετέλεσε δύο φορές Δήμαρχος της πόλης. Η πρώτη του θητεία κράτησε από το 1785 έως το 1787, ενώ η δεύτερη από το 1803 έως το 1807. Εκτός από δήμαρχος ο Κυρίτσας, υπήρξε για πολλά χρόνια δημοτικός σύμβουλος, κάτι που δείχνει ότι έχαιρε σεβασμού και εκτίμησης στην τοπική κοινωνία της πόλης. Επισημαίνεται ότι ο Κυρίτσας υπήρξε ο πρώτος και ό τελευταίος εκλεγμένος πολίτης δήμαρχος του Σεμλίνου. Έκτοτε και μέχρι το 1871, με εξαίρεση την εξέγερση του 1848- 1849, οι δήμαρχοι του Σεμλίνου διορίζονταν από την αυστριακή διοίκηση και ήταν όλοι τους στρατιωτικοί.

Σύμφωνα με τον Παπαδριανό ο Ιωάννης Καλλιγράφου-Κυρίτσας, ως δήμαρχος, πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στην πόλη του Σεμλίνου και κέρδισε τη συμπάθεια όχι μόνο των Ελλήνων, αλλά και των άλλων συμπολιτών του. Κατά την άσκηση των καθηκόντων του βρήκε αμέριστη τη συμπαράσταση των αυστριακών αρχών, οι οποίες τον χρησιμοποιούσαν ως μεσολαβητή ανάμεσα σ’ αυτές και στο γειτονικό πασαλίκι του Βελιγραδίου που είχε εξεγερθεί εναντίον των Τούρκων.

Από ένα αδημοσίευτο έγγραφο του Ιστορικού Αρχείου του Βελιγραδίου, που χρονολογείται από 1801, παίρνουμε πληροφορίες σχετικά με τον Κωνσταντίνο Γεωργίου-Κυρίτσα οι οποίες εμμέσως αφορούν και τον αδελφό του, Ιωάννη Καλλιγράφου-Κυρίτσα. Σ’ αυτό φαίνεται η καταγωγή της οικογένειας «Κυρίτσα» από το Μπλάτσι. Η οικογένεια ίσως μετακινήθηκε από το Βογατσικό προς το Μπλάτσι και εκείθεν στην χώρα των Σέρβων. Όταν ο Κωνσταντίνος είναι εννέα ετών (περίπου το 1744) οι Καλλιγράφου-Κυρίτσα μετεγκαθίστανται στο Zemun. Εκεί, αργότερα αυτός μαζί με τον αδελφό εργάζεται ως χονδρέμπορος και εντάσσεται στη κοινωνία της πόλης και μάλιστα στην υψηλότερη κοινωνική τάξη (Βurgers).

Τον Οκτώβριο του 1799 έγιναν εκλογές για νέο δήμαρχο και για τη θέση προτάθηκε ο αυστριακός συνταγματάρχης Von Schertz, διοικητής της φρουράς που είχε υπογράψει τα έγγραφα με τα οποία παραδόθηκε ο Ρήγας Φεραίος στους Τούρκους που εκτελέσθηκε ύστερα από σκληρά βασανιστήρια, μαζί συντρόφους του, στη φυλακή του πύργου Νεμπόϊσα Βελιγραδίου (24 Ιουνίου 1898). Την ημέρα των εκλογών ο Κωνσταντίνος Γεωργίου-Κυρίτσας ανακοίνωσε ότι δεν θα υποστήριζε τον αυστριακό αξιωματικό αλλά ένα συνδικάτο γνωστό για τις φιλελεύθερες απόψεις του εξοργίζοντας τους αυστριακούς. Ο Κωνσταντίνος Κυρίτσας, που ανήκε στους υποστηρικτές του Ρήγα και των ιδεών του, είχε εκφράσει έντονη διαμαρτυρία για τη σύλληψή του.

Σύμφωνα με στοιχεία που μου παρείχε ο φίλος ιστορικός Νίκος Σιώκης o ο οποίος έχει επισκεφθεί το Ιστορικό Αρχείο της πόλης του Βελιγραδίου, το ονοματεπώνυμο του Ιωάννη Καλλιγράφου-Κυρίτσα (Jovan Kaligraf - Kirica) ή των επιγόνων του, όπως και του πατέρα του Κωνσταντίνου, αναφέρονται σε πλήθος φηφιοποιημένων διοικητικών και άλλων εγγράφων του Zemun στα τέλη του 18ου μέχρι τα μέσα του 19ου αι. Σε κάποια από αυτά διαβάζουμε: 1787: Ο Jovan Kirica ζητά να του αποδοθεί το ποσόν των 497,35 F | 1796: Ο Jovan Kaligraf, υιός του Κωνσταντίνου, ζητά να μετακομίσει στο Opovo.

 

ΠΗΓΕΣ

Γεώργιος Μ. Κλοκίδης, Ελληνικές κοινότητες στη Σερβία- Ιστορική παρουσία, μνημειακό απόθεμα στην περιφέρεια Βελιγραδίου (18ος-219ος αι.), Διδακτορική διατριβή, Θεσσαλονίκη 2020.

Ιωάννης Α. Παπανδριανός, Οι Έλληνες πάροικοι του Σεμλίνου (18ος - 19ος αιώνας). Διαμόρφωση της παροικίας, δημογραφικά στοιχεία, διοικητικό σύστημα, πνευματική και πολιτιστική δραστηριότητα, Θεσσαλονίκη 1988.

Ioannis Papadrianos, The supporters of Rigas Velestinlis in the Serbian town of Zemun, 1992.

Ιωάννης Α. Παπανδριανός, Οι Έλληνες της Σερβίας (19ος-20ος αι.), Εκδόσεις του Περιοδικου «Ενδοχώρα», Αλεξανδρούπολη 2001.

Θεοδωρίδου Σόνια, Ο ελληνισμός κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας στα τέλη του 19ου με αρχές του 20ου αι. στο Σέμλινο, Βελιγράδι, Πτυχιακή εργασία, 2010.

Παρμενίων Ν. Τζίφρας, Σύντομη Ιστορία του Βογατσικού (Ν. Καστοριάς Δ. Μακεδονίας), Αθήνα 1992.

 

*Πρωτοδημοσιεύθηκε στο φύλλο αρ. 147 της εφημ. «Το Βογατσικό» (Ιούλ.-Δεκ. 2024) με τον τίτλο: Ο Ίωάννης Κ. Καλλιγράφου – Κυρίτσας από το Βογατσικό (;)- (Πρώτος Δήμαρχος του Σεμλίνου της Σερβίας)" .