Τετάρτη 31 Δεκεμβρίου 2014

Χιονισμένο Βογατσικό [δεκαετία '30]


                                                                  φωτογραφικό αρχείο Ν.Τσίγκα



                                  [Φωτογρ. Φίλιππου Στ. Δραγούμη]



                                                          [Φωτογρ. Φίλίππου Στ. Δραγούμη]





Αφουγκράσου τη βουερή σιωπή. όλα εδώ είναι τραγουδισμένα.


  Μάρκος Μέσκος  (από τη συλλογή «Στον ενικό και πληθυντικό ψίθυρο»)



Τετάρτη 3 Δεκεμβρίου 2014

Μια ιστορία “αλητείας” από το Βογατσικό

ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ !!!


 Xιόν’ τρανό
   (…άλλως: «τεχνητή ζήτηση υπηρεσιών» στην δεκαετία του ’70)

              
                του Νώντα  Τσίγκα*                                      
                                                                       
                                                  Φωτ. Ν. Τσίγκας
      
                                μνήμη Κλεοπάτρας Σαββαρίκα           
Χιόντζιν… Kι ου κιρός φουβέρζιν…
Άντας είχιν ’χιρίσ’ απ΄του μισ’μέρ’, ως του γιόμα -βρε πιδιάτι-  τόφκιασιν ως του γόνα. Σαν παρτάλια έπιφταν oι πάλτσις ουπαντές κι τα σκέπαζαν όλα. Άμα του παέινιν έτσ’ μέχρι τ’ χαραή θα τόφκιανι ένα μπόι. Οι μπάμπις κάθ’νταν, άλλις ζάκατις, άλλις σμαζουμένις, άλλις ζιούνταβις, στα παραθύρια. Μια σαλίμπα κι μια μπαϊλτζμάρα είχαν στα μάτια. Κι είχαν όλις τραβήξ’ σι μιριά τα μπιρντέδια κι έχ’ντας δίπλα τ’ μασίνα μι τ’ φουτιά κουρουμέν’, τηρούσαν σιαστ’ζμένις του χιόν’ να πέφτ’! Έτσ’ τ’ς άριζιν. Κι τ’ς γάτις του ίδιου:  τηρούσαν κι αυτές του χιόν’.  Μόνι τα έρμα τα σπουρίτια, οι γκουτζβαίοι κι οι τσίχλις στραβουμουτσούνιαζαν γιατί καταλάβιναν ότ’ αυτό του χιόν’  έρχ’νταν για να κάτσ΄. Κι άμα του χιόν’ κάτσ’ πουλύ, άειντι ύστιρα ισύ, άμα έισι π’λί, να χαλέβ΄ς να φας καένα σπυρί απού καταής ή κάνα μπίραβου σκ’λήκ’!
Κι η γιαγιά  μ’ ιμένα χαίρουνταν κι αυτή.[Θα ιδούμι παρακάτ’ γιατί χαίρουνταν...].
Οι σιαν’κοί οι ν’κουκυραίοι -κι οι χήρις στα σπίτια απ’ όπ’ αυτοί είχαν ξιπατουθεί- είχαν πιάσ’ τα πατόφκιαρα κι ξιαρνούσαν, τ’ φουκάλ’ κι φουκαλνούσαν. Έβγαναν του χιόν’ απ’ ουπίσ’ απού τ’ς πόρτις κι άν’γαν δρόμουν για ’ν ουξόπουρτα, για του χαλέ, για του κουμάσ’. Έτσ’ ήταν τότι στα χουριά: λάβινις τα μέτρα σ’ για να  μπουρείς να βγαίν’τς  απ’ του σπίτ’ άμα χρειάζιτι (για ψουμί στου φούρνου ή για γκάζ’ στου μπακάλ’), να παέν’τς στου αναγκαίου -ανθρώπ’ είμαστι. τί και αν αυτό ήταν όξου μέσα στουν ψόφου;- κι νάχ’ς κι καμιά πουριά για του κουμάσ’. Οι αρνίθις θέλ’ν τάϊσμα κάθι τρεις κι λίγου κι δεν νιάζ’ντι για του χιόν’ κι για τις θ’κές σ’ τ’ς σκουτούρις.
 Τώρα στου τζιαντέ είχαν γέν’ όλα «ως ιδώ κι μη παρέκ’». «Είχιν φτάσ’ στου απρουχώρ’του» απ’ λέν’ η κατάστασ’.   Δεν κ’νιούνταν κι δεν σπαράζουνταν  κάν’ καένας. Για τ’ αυτουκίν’τα ούντι λόγους να γένιτι…  Όλα είχαν κάτσ’ σ’ν άκρια τα και καρτιρούσαν τουν «Νουμάρχ’».
Του γκρέϊντιρ τ’ς Νουμαρχίας ήταν ου «Νουμάρχ’ς»! 

Του ίλιγάμι «ου κύριους Νουμάρχ’ς» αφού τόστειλνιν  ικείνους απ’ δεν τουν ίξιράμι καν. Άσι απ’ θαρρούσαμι πως για να του  στέλν’ αυτός  θα τουν έμοιαζιν κιόλας. Έτσ’ θα ’να ’ταν κι αυτός. Όκαχτους: Τρανός, σιδηρένιους, ατάραγους, απ’ μπουρούσι να τα  κάμ’ όλα ίσιουμα. 
Απ’ τι δω κι πέρα αρχινούν τα γλέντια. Ιδώ λάβινι μέρους κι η γιαγιά μ’ απ’ έβανιν όλνους τ’ς μκροί διαβόλ’ να δ’λέβ’ν για τ’ αυτήν! Ως τα τώρα ικείν’ είχι ξυαρίσ’, είχι φουκαλίσ’, είχι ταΐσ’ τ’ αρνίθια μας. Είχι κουρώσ’ τ’ φουτιά στ’ σόμπα μας, είχι βγάλ’ κι του μαγκάλ’ όξου στ’ σάλα να ζισταίνιτι του σπίτ’.  Είχιν ανοίξ’ δρόμου για του χαλέ κι ’ν ουξόπουρτα κι κάθουνταν ουπίσ’ απ’ τ’ αυτήν κοιτάζ’ντας ανάμισα απ’ τα καναγκιρίσια, φυρά κι σκιβρουμένα σανίδια…

Πουλλοί ήταν αυτοί στου χουριό απ’ όταν χιόν’τζι μι όριξ’ ου κιρός του χιόν’ τ’, έφκιαναν ένα σουρό μπαγαμπουντιές για να πιάνουν π’λιά: γκουτζβαίοι, σπουρίτια κι τα ρέστα. Έβαναν ψίχα σ’τάρ’ ή καλαμπούκ’ ουπάν στου χιόν’, κι στου πλάϊ, αναπουδουγυρ’ζμέν’ σαν κασκέτου, άφ’ναν μια μαλαθουπούλα. Ν’ έβαναν να κάθιτι ανασιουκουμέν’ μ’ ένα μ’κρό κουμάτ’ ξύλου απ’ του ’χαν διμένου μ’ ένα σπάγγου κι τουν κρατούσαν στου χέρ’ τ’ς. Κάθ’νταν ύστιρα μι τ’ς ώρις κι παραμόνιβαν για πότι θα ’σέβ’ καένα μπίραβου π’λί να φάει του σπυρί, να τραβήξ’ν αυτοί του σκ’νί να του καπακώσ΄ν. Να πάν ύστιρα μι τρόπου να βάλ’ν τα χέρια τ’ς μέσα, να του πιάσ’ν , να του ξιπαστρέψ’ν -τόστριβαν του λιμό του έρμου- να του ξιπουπουλιάσ’ν κι να του ψήσ’ν στου φούρνου τ’ς μασίνας μι π’λιάφ.
 Έτσ’ έπιανι κι κανόντζιν τ’ς …«Αθηναίοι» η γιαγιά μ’!
Δεν είχιν αυτή καμιά μαλαθουπούλα, δεν είχι σ’κνί απ’ να φαίνιτι ή καλαμπούκ’ πιταγμένου στου χιόν’ (δεν έτρουγαν κι όλας τότι ακόμα καλαμπούκ’ οι «Αθηναίοι»). Είχιν όμους τουν κιρό, του χιόν’, τα πιδόπ’κα πού ’θιλαν να παίζ’ν κι τουν  αδιάβατουν απ’ του χιόν’ τζιαντέ. Κι τ’ φτώχεια. Του ίδιου ήταν όλα αυτά. Κι ου «Αθηναίους» μια χαρά  θα γένουνταν κι αυτός π’λί , κι ως του βράδ’, θέλ’ντας κι μι θα ξιπουπουλιάζουνταν...
 Του γκρέϊντιρ  είχιν ένα υνί γιρό κι φαρδύ απ’ κρέμουνταν κάτ’ απού ’ν κ’λιά τ’. Έπιανι πέρα για πέρα του τζιαντέ. Του ’φιρνιν ο ουδηγός σι λουγαριασμό, απού ν’ Καστουριά ως ιδώγια, να τρώει όσου μπουρεί χιόν’ απού καταής αλλά να μη χαλνάει κι όλας του τζιαντέ. Ούντι πουλύ χαμηλά ούντι κι πουλύ ψηλά να ’νι του. Για ταύτου, ένα μ’κρό στρώμα απ’ του χιόν’ απόμνησκιν απείραχτου γυαλίζ’ντας σαν μάρμαρου ουπάν στου τζιαντέ. Αυτό ήταν απ’ πιρίμινάμι πως κι τι!
Του σπίτ’ μας είχι του καλό να ’νι του σι μια κατηφόρα. Αυτή η κατηφόρα ήταν πιχνίδ’ όταν  ’ν κατέβινις φ’κιάντας αγλίστρα. Κι βάσανου άμα ν’ ανέβινις μ’ αυτουκίνητου χουρίς αλ’τσίδις κι μι χιόν’ απού πάν’. Οι μ’κροί κι η γιαγιά μ’ έφκιαναν του βάσανου αυτό μαρτύριου…
Μόλις του λοιπόν του γκρέϊντιρ απιρνούσι τότι αρχινούσι  η θ’κιά μας η δ’ λειά… Κι τ’ς γιαγιάς μ’ ! (Θέ’ σ’χουρέσ’ την!). Όλα τα πιδόπ’κα φουρούσαν φαγουμένα λαλόνια κι παλιές λαστ’χένις μπότις. Μι τ’ αυτά θα γυάλ’τζαν του τζιαντέ να τουν κάμν’ αγλύστρα. Οι ουρμήνιις τ’ς  γιαγιάς μ’ ήταν «να του γυαλίσ’ν  καλά καλά», «να του κάμν’ τζιάμ’ του μέρους για ν’ αγλυστρνούν καλύτιρα». Τα τσιούτσκανα τότι σέβιναν σι δράσ’. Διακόσια μέτρα δρόμους πιχνίδ’ κι παγίδα μαζί. Έπιρναν ύστιρα φόρα απάν’ απ’ του παζάρ’ κι έγλιπις μια σκουληκόβρασ’ απού καμιά ικατουστί πιδιά ν΄ανιβαίνουν τα πουδαρούντα κι να κατιβαίνουν ίσια κάτ’  μι τουν κώλου ν’ κατηφόρα -μόνι κανα δυό πάειναν ουρθοί σαν ακρουβάτις- κι δώστου να καρκαλνιούντι στα γέλια κι να παένουν τσουρίζ’ντας απού χαρά. Άμα έπιφτιν κι λίγου ακόμα χιόν’ απάν’ σ’ν αγλύστρα τότι αυτά όλου κι πιο γρήγουρα πάειναν. 

Αλλά είχαμι, όπους κι στουν πόλιμου, θύματα απού τουν άμαχουν πληθυσμό. Θ’μούμι μια φουρά τουν έρμου τουν  μπάρμπα-Δημητρούλα που κότ’σιν να πιράσ’ του τζιαντέ απού τ’ μια μιριά σ’ν άλλ’ στου σπίτ’ τ’ ου άνθρουπους. Είχιν έρθ’ απ’ του κουμάσ’. Είχι ρίξ’ σάπια μήλα στου γουρούν’, είχι ταϊσ’ τ’ς αρνίθις, είχι μάσ’ τ’ αυγά κι τα ’χει βάλ’ σ’ ένα κακαβούλ’. Είχιν αρμέξ’ ’ν αγιλάδα κ’ είχι βάλ’ του γάλα σ’ ένα άλλου κακαβούλ’. Ένα παραπάτ’μα ήταν κι βρέθ’κι ικατό μέτρα παρακάτ’   -ικεί απ’ τιλείουνι η κατηφόρα- «στα Πηγάδια» τ’ ανάσκιλα. Αλλού η τραγιάσκα, αλλού τα κακαβούλια. Γιόμ’σιν ου άσπρους τζιαντές γάλα, αυγά κι …Δημητρούλα! Μάζουξι ου ήσυχους -σαν αρνόπ’κου!- άνθρουπους τα κουμμάτια τ’, πήρι τ’ άδεια κακαβούλια παραμάσκαλα  κι σιγά σιγα παέντας απ’ τι κει πού ’ταν πιό πουλύ χιόν’, ανέφ’κι ν’ ανηφόρα κι έκαμι να σέβ’ στου σπίτ’ τ’ σιϊσμένους. Μόλις έφτασι σ’ν πόρτα -του σπίτ’ ήταν αντίκρ’ στου θ’κόμας- γύρ’σι μια κι κοίταξι τ’ γιαγιά μ’. Καλύτιρα να τ’ν είχι ρίξ’ μια μι του δίκαννου στου δουξαπατρή παρά έτσ’ που ν’ κοίταξι:
-Αααα, ρε αξαδέρφ’! Αααα, ρε αξαδέρφ’ …Τί να σι πω;
Τι να τουν πει κι αυτή... Κάθ’νταν μπαρμπλτζμέν’ μι του σιάλ’ ουπίσ’ απ’ ν’ πόρτα κι ακόμα δεν μπουρούσι να βγάλ’ απού τα μάτια τ’ς πώς πήρι ν’ κατηφόρα ο πικραξάδιρφους τ’ ανάσκιλα.  Ανασιούκουσι μια τα νώμια σαν να του ίλιγι: «Σι λυπούμι μπρι αλλά τί να κάμου;».
Σι λίγου ήρθαν τα χαρούμινα μαντάτα. Ένας Αθηναίους μ’ ένα παλιουσαράβαλου αυτοκίνητου πάλιβι κάτ’ «στα Πηγάδια» ν’ ανέβ’. Τουν έσμπρουξαν τάχατις κανά δυό άντρ’ αλλά του αυτουκίνητου δεν προυχουρούσι. Δεν πάεινι. Είχι παραδουθεί. «Κι ως ιδώ απ’ ίρθις πάλι καλά. Τυχιρός είσι!», τουν είπαν. «Άειντι ρε έρμι κι ν’ ακουλνούσις πουθινά όξου μακριά απ’ του χουριό θα σ’ έτρουγαν οι λύκ’ κι του κρύου». Αυτό ήταν! Τώρα ου άνθρουπους δεν ήταν λέϊσμου. Δεν ήταν για καν πουθινά... Τότι έφτανι η γιαγιά μ’ να τουν σώσ’!
 Μι τα λίγα μι τα πουλλά ου «Αθηναίους» μας σι λίγου είχι βγάλ’ τα παπούτσια, είχι κάτσ’ δίπλα στ’μασίνα κι πυρώνουνταν  μ’ απλουμένα τα πουδάρια κι τα χέρια. Στουν μασιά, απάν’ στου μαγκάλ’, ψένουνταν ένα χουρταστ’κό κουμμάτ’ μπάτζιους κι στ’ σόμπα μπρουζιαλνιούνταν δυό τρανές φιλιότις ψουμί. Σ’ ένα κριτουτάψ’ ψένουνταν μια πιτουπούλα. Κι ένα πιάτου καυτή κουτόσουπα, μι τουν μπόσμπουτα κι σ’κώτια μόνι μέσα,  τουν πιρίμινι στου τραπέζ’. Του στρώμα στουν καλό τουν ουντά είχι καθαρό σιντόν’, του ν’φιάτικ’κου πάπλουμα τ’ς γιαγιάς, μαξιλάρ’ κι βιλέντζις να κοιμ’θεί σαν άρχουντας.
Του προυΐ, σαν άν’γι κι ου δρόμους απ’ τα θαρραλέα φουρτηγά κι τα πούλμαν τ’ς γραμμής, ’χα νά ’φυβγει κι αυτός:
-Πόσο το ενoίκιο με το φαΐ;
 -Τριάντα δραχμές!
-Μα …τριάντα …δεν είναι πολλά;
-Τριάντα δραχμές είνι ένα δουλάριου! Πουλύ μπρι είνι ένα δουλάριου; Αλλά …μήπους άραγις θέλτ’ς κι φρέσκα αυγά;
Κι ήθιλιν ικείνους!
-Τώρα τουν χ’μώνα γλέπ’ς σφίγγ’ ου κώλους απ’ τα’ αρνίθια κι γινούν δύσκουλα. Μια δραχμή του ένα!
- Βάλτε τριάντα (άλλου ένα δουλάριου στου χέρ’!!!).
Πουλύ τουν άρισιν κι ικείνους ιφχαριστεί. Κι τ’ν άλλ’ φουρά, παρακαλεί, άμα απιράσ’ χουρίς χιόν’ απ’ του χουριό να τουν σφάξ’ κι μια αρνίθα να πάει στου σπίτ’ να ιδούν τι θα πει νουστιμιά…
-Άλλις τριάντα δραχμές!
«Άλλου ένα δολάριου!» είπι κι «ου Αθηναίους» απ’ του ’χιν τώρα πιάσ’ του νόημα… 

                   

Γλωσσάρι- επεξηγηματικά
(με τη σειρά που συναντιούνται στο κείμενο)

Τρανό χιόν’ = το πολύ χιόνι
είχιν χιρίσ’= είχε αρχίσει
βρε πιδιά τι= βρε παιδιά
παρτάλια= κουρέλια
πάλτσις= παχειές, χορταστικές, χοντρές νιφάδες χιονιού
ουπαντές= η μια πάνω στην άλλη
ένα μπόι= στο ύψος ενός ανθρώπου
ζάκατις=  θηλ./ πληθυντ., ζάκατους= ο ακμαίος, ο υγιής
σμαζουμένις= μαζεμένες, αναδιπλωμένες
ζιούνταβις= θηλ./ πληθυντ . ζούνταβος, ζιουνταβιασμένος =ο αρρωστιάρης, ο καταβεβλημένος
σαλίμπα= γλυκιά νύστα
μπαϊλτζμάρα= εξάντληση
σι μιριά= στο πλάι (τράβηξαν σε μεριά=παραμέρισαν, τράβηξαν στο πλάϊ
μπιρντέδια= κουρτίνες
μασίνα= θερμάστρα με καυσόξυλα που διαθέτει εστίες (μάτια) και φούρνο
κουρουμέν’ = δυναμωμένη φωτιά/ κόρωσε η φωτιά=η φωτιά δυνάμωσε για τα καλά
σιαστζ’μένους= σαστισμένος, αποσβολωμένος
μόνι= μόνον
σπουρίτια= τα σπουργίτια
γκουτζβαίοι= κοτσύφια
στραβουμουτσουνιαζαν= τους κακοφαίνονταν (μουτσούνα =προσωπείο)
χαλέβ’ς= ζητάς, ψάχνεις, ζητιανεύεις
καταής= καταγής
μπίραβου= κακόμοιρο, ταπεινό, τιποτένιο
σιανκοί= αρσενικού γένους (σιανκουθήλ’κους =ο ερμαφρόδιτος)
ξιπατουθεί=  έχουν ξεκληριστεί, εξαφανισθεί, ξεκουμπιστεί, έχουν φύγει μακριά κακήν κακώς (εδώ με τη σημασία του «έχουν πεθάνει»)
ξιαρνούσαν= φτυάριζαν  (χιόνι εν προκειμένω)
φουκαλνούσαν= σκούπιζαν
ουξόπουρτα=  η εξώπορτα του σπιτιού
χαλές= αποχωρητήριο (τότε στα χωριά έξω από το σπίτι, στην αυλή σχεδόν υπαίθριο και σπανίως με βόθρο.
κουμάσ’ =κοτέτσι (για όλα τα οικόσιτα ζώα : κότες, κουνέλια , γουρούνια κλπ)
γκάζ’ = πετρέλαιο φωτιστικό
αναγκαίου= το αναγκαίον= αποχωρητήριο
όξου μέσα στουν ψόφου= ψόφους =η αρρώστια , το θανατικό αλλά και ο πολύ κρύος καιρός, το «ψοφόκρυο». [βρίσκονταν έ ξ ω  από το σπίτι  μ έ σ α  στον ψοφόκρυο].
πουριά= δίοδος, στενή οδός
αρνίθις= τα ορνίθια, οι κότες
σκουτούρις= έγνοιες, μπελάδες.
ως ιδώ κι μη παρέκ’= εις το μη περαιτέρω
δεν σπαράζουνταν= δεν παρουσίαζε κανένα ίχνος ζωής, καμιά κίνηση, κάθονταν ασάλευτο.
άκρια= η άκρη
γκρέιντιρ= (βικιπαίδεια) Το γκρέιντερ είναι τύπος οικοδομικών οχημάτων που χρησιμοποιούνται για την ισοπέδωση του εδάφους. Τα γκρέιντερ έχουν συνήθως τρεις άξονες κίνησης, ενώ στους μικρούς τύπους δύο άξονες είναι αρκετοί. Ο κινητήρας και η καμπίνα του οδηγού είναι τοποθετημένες πάνω στους δύο οπίσθιους άξονες, ενώ ο εμπρόσθιος άξονας είναι κατευθυνόμενος και χρησιμοποιείται στην οδήγηση. Στη μέση του έχει ένα ευέλικτο «άροτρο» που διευθετεί το έδαφος. Η κλασική εφαρμογή του γκρέιντερ είναι η ισοπέδωση ανώμαλου εδάφους, είτε σε αγρούς, είτε στην οδοποιία και σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης ο εκχιονισμός των εθνικών δρόμων.
όκαχτους= ολόϊδιος
να τα κάμ’ όλα ίσιουμα= να τα παρασύρει , να τα σαρώσει όλα με μιας.
καναγκιρίσια= από κάποιον παλιό καιρό, τα παλιοκαιρισμένα, τα αρχαία, τα παλαιά.
σ’τάρ’= σιτάρι
κι τα ρέστα= και τα λοιπά.
ψίχα= λίγο
κασκέτου= το κασκέτο= καπέλο
μαλαθουπούλα= μικρή μαλάθα= ψάθινο –πλεκτό πανέρι για φρούτα, ψωμί κλπ
ανασιουκουμέν’ = ανασηκωμένη
μπίραβου= κακόμοιρο, δυστυχισμένο
καπακώσ’ν= καπακώνω= σκεπάζω και κρύβω (εδώ : συλλαμβάνω)
π’λιάφ’ = πιλάφι
«Αθηναίοι»= εννοούνται οι άνθρωποι των μεγάλων άστεων με κύριους εκπροσώπους αυτούς της Αθήνας που μπορούσαν να σκορπίζουν τα χρήματά τους ευκολότερα γιατί είχαν σταθερή δουλειά και  μεγαλύτερη οικονομική άνεση από τους κατοίκους της υπαίθρου.
σκ’νί= σκοινί
καλαμπούκ’ = καλαμπόκι
πιδόπ’κα= μικρά παιδιά, η «μαρίδα»
τζιαντές= ο ασφαλτοστρωμένος δημόσιος δρόμος
π’λί= πουλί
κ’λιά= κοιλιά ( εδώ: το  κάτω μέρος).
του ’φιρνι σι λουγαριασμό= το ρύθμιζε
ούντι-ούντι= ούτε-ούτε
για ταύτου = γι’  αυτό
πως κι τι= πως και πως /με ανυπομονησία
φ’κιάν’τας= φτιάχνοντας=κάνοντας
αγλίστρα= γλίστρα, αυτοσχέδια τσουλήθρα
αλ’τσίδις= αλυσίδες (εδώ: αντιολισθητικές )
απού πάν’=  από πάνω (εδώ με την έννοια του επιπλέον)
λαλόνια= μαύρα κοντά αδιάβροχα λαστιχένια υποδήματα πολύ δημοφιλή στην επαρχία κατά τις δεκαετίες ’60 &’70, καμιά φορά με σύρμα αντί για κορδόνια, χωρίς καμιά αντιολισθητική ιδιότητα όταν πάλιωναν αρκετά.
ουρμήνιις = οδηγίες, υποδείξεις, εντολές
τσιούτσκανα= μικρά, μικροκαμωμένα (μικρά παιδιά)
σέβιναν= έμπαιναν
τα πουδαρούντα= με τα πόδια σε γρήγορο ρυθμό
καρκαλνιούντι= ξεκαρδίζονται με κακαριστά (γέλια)
τσουρίζ’ντας=ουρλιάζοντας
κότ΄σιν=κότησε=τόλμησε
κακαβουλ’ = μικρό αλουμινένιο ή τσίγκινο σκευος με χερούλι (από το αρχ. Κακάβη= μεταλλικό σκεύος)
γιόμ΄σιν= γέμισε
μάζουξι= μάζεψε
αρνόπ’κου=  μικρό και άκακο αρνάκι
άνεφ’κι= ανέβηκε
θ’κ’ο μας=δικό μας
μπαρμπλτζμέν’= κουκουλωμένη
σιάλ’ = το πλεκτό χοντρό χειμωνιάτικο σάλι για την προφύλαξη της κεφαλής από το κρύο
νώμια= οι ώμοι
ακουλνούσις= αν κολλούσες= αν είχες καθηλωθεί,ακινητοποιηθεί
δεν ήταν για λεϊσμου= δεν ήταν να το μολογάς, να το λες= βρισκόταν σε απερίγραπτα δεινή κατάσταση.
μασιάς= η τσιμπίδα για το ανασκάλεμα της φωτιάς
χουρταστ’κός= χορταστικός
μπάτζιους= ο «μπάτζος». Τυρί της Μακεδονίας –κυρίως- πολύ αλμυρό (σερβίρεται ψημένο ή σαγανάκι με αυγά).
μπρουζαλνιούνταν= φρυγανίζονταν
πιτουπούλα= μικρή πίτα
μπόσμπουτας= το στομάχι της κότας
ν’φιάτικ’κου= νυφιάτικο= μέρος από τα προικιά της
βιλέντζις= βελέντζα =μάλλινο χοντρό κλινοσκέπασμα-απαραίτητο με τα τρομερά κρύα στα χωριά τότε στα σπίτια με την μηδαμινή θερμομόνωση.
Δουλάριου= φυσικά το Δολάριο. Στο Βογατσικό πολλά ήταν τα πάρε δώσε με την Αμερική αφού το χωριό μετρούσε χιλιάδες ίσως ξενιτεμούς από την αρχή του αιώνα. Συχνά οι ομογενείς, στέλνοντας τις ευχές τους  Πάσχα ή Χριστούγεννα, μέσα στην κάρτα εσώκλειαν ένα μεγαλοπρεπές -και πολύτιμο για πολλούς- δολάριο. Ένα δολάριο στη δεκαετία του ΄70 αντιστοιχούσε σε 30 περίπου δραχμές.
μπρι= βρε
γλέπ’ς =βλέπεις
απιράσ’= περάσει , διαβεί

   

*ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "Φαρφουλάς" που εκδίδεται στην Αθήνα , τεύχος αριθ. 17-Άνοιξη- Καλοκαίρι 2014, με τον τίτλο "Πειρατεία απάν' στου χιόν' - Μια ιστορία από το Βογατσικό της Δυτικης Μακεδονίας
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ:
Μπριάνις κι Μπούφ', Μια ιστορία από το Βογατσικό
[ΚΛΙΚ στον τίτλο]