Κυριακή 30 Ιουνίου 2013

Θερινοί επισκέπτες, μικρό σεργιάνι, κόσμος που μακραίνει…



Μεγαλώνει το φεγγάρι νύχτα φωτεινή του Αυγούστου
μυρίζουν τ' άγρια γαρίφαλα μέχρι θανάτου

                                                          Μάρκος Μέσκος  Ψιλόβροχο, LXV



                                               Β' ΜΕΡΟΣ


Ανθισμένη εξώπορτα στο Βογατσικό (οικία Παναγ. Γιαννούλη,
 στα 1990 περίπου- φωτ. Ν.Τ.)


"Οι Αμερικάνοι"


   H παρέα των Αμερικάνων, είτε κάθονται στο καφενείο κάτω από την κληματαριά είτε -πράγμα σπανιότερο- βολτάρουν, πιάνοντας σχεδόν πέρα πέρα το τζιαντέ, αποτελούν οπωσδήποτε αντικείμενο προσοχής. Καμιά φορά μετρώ μέχρι και δέκα άντρες στην παρέα. Ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους Βογατσιώτες για το ιδιαίτερο ντύσιμο με  τα ολοκαίνουργια ρούχα  (κουστούμι γραβάτα συνήθως), καλοσιδερωμένα με τσάκιση, φαρδιά, αεράτα και ανοιχτόχρωμα, το δίχρωμο άσπρο-μαύρο ή λευκό σκαρπίνι και ρεπουμπλίκι τύπου Παναμά καθώς και για τους ιδιάζοντες και κάπως αφ’ υψηλού αρχοντικούς τρόπους.


 Από αριστερά προς τα δεξιά. Όρθιοι: Νικ. Νάντσιος, Αθαν. Τακαντζιάς,
  Αθαν. Σιμώτας, Χρ. Δαγκλές. Καθιστοί: Ζήσ. Ζώνας, Ιωάν. Παπανδρέου.
 Δεκαετία του '60 στον περίβολο του Αγίου Κωνσταντίνου.

   Ο ευεργέτης του Δημοτικού σχολείου Χρήστος Δαγκλές με το μεγαλοπρεπές παράστημα και ύφος και  το θρυλικό πούρο αναμμένο και κρατημένο στο στόμα. Ο Ζήσης Ζώνας που υπηρέτησε και σαν πεζοναύτης στον Αμερικανικό στρατό. Ο πειραχτήριος και πληθωρικός Μηνάς Βράκας που κάποτε, με μια μικροσκοπική κινηματογραφική κάμερα για φιλμ των 8 χιλιοστών, κινηματογραφεί την ομήγυρη και τα ενδιαφέροντα της βόλτας σαν ρεπόρτερ. Ο Νίκος Νάντσιος με το παροιμιώδες του πάχος να ασθμαίνει πάντα, ακόμα και «στο ίσιωμα». Ο ευγενής Ντάφας Κορομήλης. Ο λεπτεπίλεπτος Θανάσης Τακαντζιάς ("Τσαγανάς"). Τώρα που τον φέρνω στο νου μου όλο και πιο πολύ μου μοιάζει με τον παππού στην ταινία "Η Τιμή των Πρίτζι". Ο ανήσυχος και φιλοσοφημένος Κώστας Σιμώτας ("Γκαντίνας"). Ο Κώστας Κατσές. Ο ψιλόλιγνος, μετρημένος και πρόωρα χαμένος Γιάννης Παπανδρέου. Είναι μαζί τους σχεδόν πάντα και ο δάσκαλος ο Κύριος Καλλίμαχος. Μια καθ’ εαυτού Λέσχη υψηλών προσώπων (VIP) και απαιτήσεων!





Εκπλήρωση




  Κάποιοι, νεώτεροι, έρχονται από την Αμέρικα με άλλον αέρα. Φευγάτοι δέκα και παραπάνω χρόνια. Καζάντισαν, σήκωσαν κεφάλι. Επιστρέφουν για ολιγόμηνη παραμονή στη πατρίδα μιας κι  ήρθε ο καιρός της παντρειάς. Καθώς θα διαλέξουν νύφη από το χωριό, παρέλαση κάνουν οι προξενήτρες στο πατρικό σπίτι μήνες νωρίτερα. Οι υποψήφιοι γαμπροί έρχονται με καινούργια αμάξια: Σεβρολέτ, Κορβέτ, Πόντιακ, Φόρντ Μάστανγκ θηριώδη σαν μικρά γήπεδα. Καλογυαλισμένα, καμπριολέ με αυτόματο πτυσσόμενο ουρανό.  Τα φορτώνουν στο πλοίο κάνα δυο μήνες νωρίτερα και τα παραλαβαίνουν στο λιμάνι μόλις καταφθάσουν στον Πειραιά. 


   Χορός στα εξοχικά στον "Ασυρτό". Από αριστερά : Ανδρέας Βαϊνάς ("Ντούμπλης"),
 Γιάννης Καραλής, Κώστας Σαββαρίκας ('Παρτάλας"), Γιώργος Βιτούλας ("Ζιούρας").

Συναντιούνται με τους παιδικούς τους φίλους. Γλεντάνε ως το πρωί "στα εξοχικά" του Μπαμίνου (Χρήστου Κίτσιου)  και του Μπλιούρα (Θανάση Βλάχου) στον Ασυρτό. Πίνουν, τραγουδάνε κι αγκαλιασμένοι χορεύουν με παλιά μεράκια. Τους καλοτυχίζουν όλοι. Οι νεώτεροι τους ζηλεύουν και όσο υπάρχει καιρός ακόμα σκέφτονται τον τρόπο να το σκάσουν κι αυτοί με την πρώτη ευκαιρία. Οι παλιοί φίλοι χαίρονται για τους  τυχερούς κι ευκατάστατους συνομήλικους και κρυφά μελαγχολούν για τη δική τους στριμωγμένη ζωή. Κι όμως κι οι καλότυχοι… στην Αμέρικα …στριμωγμένη -πολύ!- ζωή κάνουν κι εκείνοι. Αλλά αυτό δεν γίνεται καθόλου φανερό εδώ. Θα φύγουν μετά τα στέφανα  αγκαλιά μ’ ένα δροσερό κι όμορφο κορίτσι για τη σπορά του Βογατσικού στον Νέο Κόσμο… Όλο και πιο αραιά πλέον θα ξανάρχονται. Τη λιμουζίνα θα την αφήσουν φεύγοντας ίσως σε μάντρα της Αττικής προς πώληση. 






Έρχονται "οι Μικροί"!


Με ανυπομονησία καρτερούμε όλο το χρόνο, αλλά ιδίως το καλοκαίρι, αργά το απόγευμα να αφιχθούν με το λεωφορείο των Αθηνών μέσω Κοζάνης σε χαρτοδέματα μαζί με εφημερίδες και περιοδικά, όλοι εκείνοι οι περίφημοι "μικροί": Ο "Μικρός Ήρως", Ο "Μικρός Σερίφης", ο "Μικρός Κάου-Μπόυ" καθώς και άλλοι αξιότιμοι και μη εξαιρετέοι: Ο "Καραγκιόζης", Ο "Μπλεκ", Ο "Όμπραξ", Ο "Μίκυ Μάους", ο "Ζαγκόρ". 


Ο θρυλικός  Γιώργος Θαλάσσης, η Κατερίνα  και ο Σπίθας που κάνουν αντίσταση στους κατακτητές Γερμανούς, το ελληνόπουλο Δημήτρης Αδαμόπουλος (ή Τζιμ Άνταμς), η Ντιάνα, ο κάπταιν Κούπερ, ο Πεπίτο, ο Τσιπιρίπο. Ηρωικοί προστάτες του νόμου στο Φαρ Ουέστ  που συγκλονίζουν και ανατρέφουν μια ολόκληρη γενιά. Παίρνουν σιγά σιγά τη θέση της «Διάπλασης των Παίδων» και της "Ζωής του Παιδιού". Τα "Κλασσικά Εικονογραφημένα" διαγράφουν επίσης μια παράλληλη θριαμβική πορεία.









"Πλην θερινής περιόδου"


   Ολόκληρη τη χρονιά, εκτός της θερινής περιόδου, καταφθάνουν μια φορά τη βδομάδα και εναλλάξ ο Σινε- Ζέφυρος και Σινε- Φάρος από τη Μεσοποταμία και την Κολοκυνθού. Δυο ζωηρές υπενθυμίσεις θάλασσας στα οχτακόσια  μέτρα υψόμετρο από την επιφάνειά της. Με έγχρωμες συχνά ταινίες και κάπως σύγχρονες. Ξένες και ελληνικές σινεμασκόπ. Η ιδιωτική πρωτοβουλία στο χώρο του θεάματος με προσιτό εισιτήριο.





Αποδράσεις στα πέριξ




O "Nτακαράς"!


Το πούλμαν μπορεί να μην είναι δικό μας, οι οδηγοί τους όμως είναι . Έτσι συχνά πυκνά μόλις κάποιος από τους τρεις τους Νίκος Κίτσος ("Ταγματάρχης" ή "Παπαντίνας"), Θανάσης Σιμώτας (ή "Τσιάτσιος" ή "Τσιατσιούλ’ς" ή "Μ’κρός") ή  Σταύρος Μαζαράκης (αυτός χωρίς παρανόμ’ γιατί  είναι γαμπρός Βογατσιώτης) βρεθεί με ρεπό, αγκαζάρεται με σύντομη διαδικασία από την παρέα, κι αρχίζει να φορτώνει για βραδινή εξόρμηση πότε για θερινό σινεμαδάκι στο Αργος Ορεστικό, πότε για γενναίο φαΐ με σουβλάκια ή σουβλιστά  και γλέντι μέχρι πρωΐας στη "Ταβέρνα του Τσιτσάνη" στη Νεάπολη (Λιαψίστ’). Εκεί τραγουδά συχνά δημοτικά τραγούδια "το αηδόνι η Νίτσα Τσίτρα".




"Τζιάμπας σινιμάς".Όπως... Σινεμά "Ο Παράδεισος"!



"Σινεμά ο Παράδεισος"

Μπορώ όμως να μιλώ για καλοκαίρι και να μην θυμηθώ τον τζιάμπα σινιμάΈνα άρρωστο μεγάφωνο που εκπέμπει μια αντάξιά του βραχνιασμένη μουσική συνδεδεμένο μ’ ένα  πικάπ της κακιάς ώρας. Ακούγονται κυρίως Τσάμικα, Καλαματιανά και Ρουμελιώτικα δημοτικά τραγούδια. Κι ύστερα:

-Ένα δύο, εναδύο, πφφ, πφφ, ένα, εναδύο… Απόψε στο χωριό σας το κινητό συνεργείο  της Νομαρχίας (ή της Μεραρχίας, αναλόγως) θα προβάλλει μια δραματική αισθηματική ταινία. Η προβολή της ταινίας θα αρχίσει στις οκτώ και τριάντα. Η προβολή θα γίνει εις την πλατεία. Η προβολή είναι τελείως  δ ω ρ ε ά ν !!!

Που πάει να πει τζιάμπα!  Ο κυρ-Νομάρχης (ευλογημένο το όνομά του!)  και ο Μέραρχος (μπράβο του κι αυτόν!) βάζουν την υπογραφή τους κι έτσι κάθε δεκαπέντε μέρες έχουμε αυτό το καλοδεχούμενο δώρο. Βάζουν τα μηχανήματα και την ταινία αυτοί οι δυο, η κοινότητα την Πλατέα κι η κυρά Ολυμπιάδα τον …τοίχο της, εμείς την ψάθινη καρέκλα και τα σκαπνιά. Για να μην τον αδικήσω βάζει καμιά φορά κι ο μπάρμπα- Λάμπρος τις καρέκλες του καφενείου του (όχι χωρίς φωνές και γκρίνια!)  στους απαιτητικούς πελάτες που βαριούνται να κουβαλήσουν από το σπίτι. Ο Γιώργος  Λιόγανος κι ο Πάντος Βιτανιώτης, θέλουν δε θέλουν, δανείζουν σε άλλους επιτήδειους τα στοιβαγμένα έξω από τα μανάβικά τους κασόνια. 
Βάζει βέβαια και τη βροντερή του φωνή "ου Χρήστους τ’ Γκύρ’".  Στεντορεία τη φωνή προβαίνει ου προυτόηρους (=πρωτόγερος, τελάλης) σε αναγγελία πρώτα από τη Λέσχη μεριά στο Παζάρι κι ύστερα από τον πλάτανο της Τζιαβέλαινας. Κλητήρας με τα όλα του. Θα μπορούσε να είναι μια χαρά τενόρος γιατί ήταν και καλλίφωνος. Αυτό που δεν μπορώ ακόμα να πιστέψω είναι πως προτού γεννηθεί ο πολύς Ρίτσαρντ Γκήρ είχαμε εμείς ήδη στο Βογατσικό έναν άμεσα εμπλεκόμενο με το  σινεμά: τον ... Χρήστου τ’ Γκύρ’ !



Και ολίγη προπαγάνδα!





Είναι και κάποιος κοντός Ταγματάρχης του Πυροβολικού με φαλάκρα και μουστάκι -σαν τον Βαγγέλη Καζάν στις ταινίες του Αγγελόπουλου -που έρχεται συχνά και ανάμεσα στα "Ελληνικά Επίκαιρα" και το έργο ξετυλίγει ένα διπλωμένο σε ρολό πίνακα στα καλά καθούμενα και με μια βέργα στο χέρι αρχίζει να μας  παρουσιάζει σε αριθμούς "το έργον της Εθνικής Κυβερνήσεως". Της χούντας των αξιωματικών δηλαδή. Ακούμε υπομονετικά. Χειροκροτούμε λυτρωμένοι με φανερή ανακούφιση μόλις τελειώσει. Κάθε φορά, πριν ξεκινήσει την ομιλία του, αναζητά ανάμεσα στο πλήθος αν είναι παρόντες οι δυο αδελφοί αγροφύλακες Στέργιος και Δημητρούλας Σκανδάλης. Θέλει να είναι σίγουρος ότι όλα βαίνουν καλά και εις τους αγρούς μάλλον. Ο Αστυνόμος, που παρίσταται κι εκείνος στην αποψινή προβολή, του εμπνέει απόλυτη εμπιστοσύνη πως από πλευράς έμψυχου υλικού «πάμε καλά». Με τα αγρίμια της υπαίθρου, τα ξεκάρφωτα γουμαράγκαθα και τα αγριοπούλια όμως δεν μπορείς ποτέ να ’σαι σίγουρος...


"Γουμαράγκαθα" (φωτ. Ν.Τ.)




Ελληνικά επίκαιρα  ("Κανείς δεν τους θυμάται. Δικαιοσύνη!")



Όλα σχεδόν τα πρόσωπα των επικαίρων είναι για μας παντελώς άγνωστα. Για την ακρίβεια σχεδόν μη αναγνωρίσιμα αφού  «τα Επίκαιρα» ξεκινάνε με το φως της ημέρας που υπερισχύει της λυχνίας του μηχανήματος. Ξέφτια δόξας εφήμερης, πρόσωπα με δικαιοσύνη σβησμένα, σαλεύουν στον μπογιατισμένο με απαλό σιέλ τοίχο και χάνονται ωραιότατα από τη μνήμη μας. Ούτε που θυμάμαι πια ποιοί κρατούσαν μυστρί, έκοβαν κορδέλες, στουκάριζαν σαμπάνιες σε πρύμνες πλοίων, άνοιγαν με τα χρυσά τους κλειδιά τις πύλες εκθέσεων… Άνθρωποι που χειροκροτήθηκαν, που εξυψώθηκαν ενώ μας είχαν στρογγυλοκαθίσει στο σβέρκο ετσιθελικά και με το στανιό, σβήνονται από την καλοκαιρινή και  αείδροσο ζωογόνο μνήμη.


Κατεβαίνοντας στο Σάντοβο για γιορτή.






Παραίσθηση αστού



Ακόμα και δω πέρα, στην απρόσωπη  πόλη, τώρα μάλιστα που απόμειναν κι ελάχιστοι θερινοί κινηματογράφοι, μόλις πιάσει να σβήνει η μέρα θαρρώ πως θ’ ακούσω το Γκύρο με τη βροντερή μακρόσυρτη φωνή του να αναγγέλλει:

-Ακ’σέτι πάσα ένααααας. Ήρθι ου τζιάμπας σινιμάαααας! Του έργου θα χιρίσει στις ουκτώωωωωωω!!!

 Και μόλις νυχτώνει, ώ του θαύματος, ξεκινά στον απέναντι τοίχο η προβολή με Νίκο Ξανθόπουλο, Παντελή Ζερβό, Λαυρέντη Διανέλλο, Άντζελα Ζήλια, Μάρθα Βούρτση, Βασιλάκη Καΐλα, Νίκο Κούρκουλο, Κώστα Κακαβά αν είναι να κλαίμε. Κι αν είναι για γέλια με Θανάση Βέγγο, Κώστα Χατζηχρήστο, Λάμπρο Κωσταντάρα, Βασίλη Λογοθετίδη, Διονύση Παπαγιαννόπουλο, Βασίλη Αυλωνίτη, Ντίνο Ηλιόπουλο, Γιάννη Γκιωνάκη, Νίκο  Ρίζο,  Γεωργία Βασιλειάδου και Σαπφώ Νοταρά.



Και πέφτω όπως τότε από το, έξαφνα αναποδογυρισμένο άνευ λόγου και αιτίας, καφάσι το αρπαγμένο από το μανάβικο, που μου χρησιμεύει για κάθισμα κρατώντας την κοιλιά μου από τα γέλια.





Το Τζουκ Μπόξ



Σαν πέσει το βράδυ ανάβουν τα χρωματιστά λαμπιόνια κάτω από την κληματαριά στο μαγαζί του Παντελή (καφενείον, ψητοπωλείον, Ζαχαροπλαστείον όλα μαζί!). Είναι οι πρώτες τιμητικές βραδιές του ολοκαίνουργιου τζουκ μποξ που με μια δραχμή παίζει δυο πλευρές σαρανταπεντάρηδων δίσκων.


Από το Στου Προφήτ’ Ηλία τα σοκάκια, μέχρι το Τα τρένα που φύγαν και την Άπονη Ζωή μέχρι Σήκω χόρεψε συρτάκι ή πονεμένα του Καζαντζίδη κι ως την Ιτιά Ιτιά λουλουδιασμένη. Κι από  Γιάνγκα  χορεύει η Άννα Μαρία, γιάγκα χορεύει και ο βασιλιάς… που είναι πολύ τη μόδας μέχρι το Με φωνάζουνε Τζίνι το τζίνι το τζίνι. Μεγάλο σουξέ και το πρωτότυπό του Στάσερα μι μπούτο. Καθώς η τσίκνα από τα ψητά αρχίζει να περιφέρεται δεν είναι μόνη αυτή που μας ξελιγώνει. Πολλά από τα κορίτσια των παραθεριστών είναι στην εποχή τους. Για χάρη τους γίνονται τόσα ξέφρενα γλέντια.




"...ο Πρίγκηπας των κρίνων"





Κι η Νικολέτα είναι ένα από αυτά. Στέκεται τα μεσημέρια μπροστά στο τζουκ μποξ και το φορτώνει μονόφραγκα. Ακούει  ιταλικά τραγούδια και εκστασιάζεται με κλειστά μάτια. Φορά τζιν κι έχει  δεμένο κόμπο στην κοιλιά το λευκό της πουκάμισο. Είναι  κουρεμένη  αγορίστικα και κυκλοφορεί με αγωνιστικό ποδήλατο! Θα χορέψει  για πολλά   χρόνια στο Λύκειο Ελληνίδων, θα γίνει αθλήτρια, γυμνάστρια κι έπειτα σαν  προπονήτρια της Εθνικής ομάδας ρυθμικής γυμναστικής (ensamble), θα αξιωθεί το Χρυσό στην Ολυμπιάδα του  Σίντνεϋ. Και,ναι! Την είδα να χορεύει έναν οργιαστικό  Ζορμπά on camera τότε με τα παιδιά εκεί! Το πρόσωπό της  πάντα μου θύμιζε τον Πρίγκηπα των Κρίνων της  Κνωσού κι ας ήταν γυναικείο. Πέθανε πολύ νέα...





Καύτρες πυγολαμπίδες





Στο Λάκκο του Μητσιάν’ τα βράδια, έστηναν  χορό οι λαμπυρίτσες (πυγολαμπίδες). Λειτουργεί άραγε η παιδική μας μνήμη τόσο παραμορφωτικά ή μήπως στ' αλήθεια όλες αυτές οι ζωντανές φωτιές έβγαιναν πράγματι από την καύτρα του τσιγάρου του μπάρμπα-Τσικάλου που ανηφόριζε νύχτα για το σπίτι  αφού είχε πρώτα ξεσκονίσει όλο το παζάρι, μαζεύοντας αποτσίγαρα και συνάζοντας σε σακούλι τον λιγοστό τους καπνό, για να στρίψει αυτός δεύτερο χέρι τσιγάρο μιας και δεν είχε τα χρειώδη να αγοράσει μήτε και  χύμα; Νομίζω ο μπάρμπα-Τσικάλος, καμπουριαστός και σκυμμένος αιώνια, ακόμα θα μαζεύει τις γόπες των τσιγάρων εκεί ψηλά που βρίσκεται τώρα. Γιατί τί άλλο να ’ναι  άραγε όλα αυτά τα σκόρπια εκατομμύρια- δισεκατομμύρια άστρα παρεκτός σπίθες από την παιδεμένη καύτρα του τσιγάρου του; 

                     
                                                                            ΝΩΝΤΑΣ ΤΣΙΓΚΑΣ




   Η "Ντάντα" (η μικρή Αλεξάνδρα).
Φωτογραφία του 1945



Πρωτοδημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Το Βογατσικό (Αρ. Φ. 77 & 78, Περίοδος Β’ Ιούλιος -Αύγουστος και Σεπτέμβριος- Οκτώβριος 1991) με τον τίτλο" Επισκέψεις" και "Μνήμες καλοκαιριού", Τώρα ξανακοιτάχτηκαν, διορθώθηκαν, εμπλουτίστηκαν και ξαναδίνονται. 
Οι παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες προέρχονται από το φωτογραφικό αρχείο του 
Νώντα Τσίγκα.


Κυριακή 23 Ιουνίου 2013

Θερινοί επισκέπτες, μικρό σεργιάνι, κόσμος που μακραίνει…




   Α΄ΜΕΡΟΣ


       Το καλοκαίρι στο χωριό είναι για τη μνήμη ένα ψηφιδωτό. Σκληρή δουλειά μα και σχόλη, συνάντηση αγαπημένων προσώπων. Σύγκρουση και σύγκριση κόσμων (χωριού-πόλης, ενδοχώρας- ξενιτιάς) και ηθών. Είναι: 

        Ξεσέλωτο άλογο που τρέχει κάθιδρο μ’ ένα παιδί για αναβάτη. 

        Kραυγή χαράς στο αντίκρισμα του Αλιάκμονα.       

        Σιωπή που την συντροφεύει το μουρμουριστό τρέξιμο των κρυστάλλινων νερών του Λουσκιώτη

        Ασημένιο ψάρι που σπαρταράει στο δίχτυ.

        Γέλιο μαζί και κλάμα. Είναι προπάντων παιδιά που ανέμελα ξεχνιούνται από το πρωί μέχρι το βράδυ στο πάρκο του χωριού και παλεύουν με τα χώματα, τις μπίλιες και τα "ψυπακά".

        Γόνατο ματωμένο μετά το πέσιμο στα χαλίκια. Ατέρμονη συναυλία τζιτζικιών το καταμεσήμερο. 

        Μπόρα ξαφνική τον Αύγουστο και χωμάτινη μυρουδιά. 

         Οσμή των καλαμιώνων που καίγονται ολονυχτίς στο οροπέδιο της Ανασέλιτσας. Φωτιές αρχαίες, σηματωροί και μηνυτές μυστηρίων που φωτίζουν τον αδιαπέραστο ορίζοντα.

         Ξάστερος ουρανός στο γαλήνιο βράδυ και ρίγος μπρος την φευγαλέα σύλληψη του απείρου. Καθώς γνέφει με άστρα που τρεμοσβήνουν ακουμπισμένα στο πιο εβένινο μαύρο. 

       "Θυμάμαι το καλοκαίρι στο χωριό"... Κι είναι σαν να λέω πως:

        "Ετούτη τη στιγμή:  Ε ί ν α ι  … Ή τ α ν  …".






  Από προσώπου γης...


  Πού χάθηκαν όλοι εκείνοι οι άνθρωποι όπου κάθε Σάββατο πρωί, χειμώνα-καλοκαίρι, άπλωναν πάνω σε σακιά και κουρελούδες τα φρέσκα "ζαρζαβάτια" τους ολόγυρα στο παζάρι του χωριού; Πιο πλούσια και πιο δροσερή η αγορά του καλοκαιριού: Πιπέρια κρέχτα, φασολάκια χλωρά, μελιτζάνες, νεροκρόμμυδα, πατάτες, σέλινα, τρυφερό μακεδονήσι, αγγούρια τριζάτα, ντομάτες καραμπόλες "μιά και στου γάμου σ’". Η Καλλιρόη μιλώντας ασταμάτητα και να χειρίζεται επιδέξια το ζύγι. Ο θυμόσοφος σύζυγος Θωμάς επιβλέπων. Ο ευέξαπτος αδερφός της Λιόλιας Ρίζος. Η τυραννισμένη Μπατζίκου με τις δυο ανύπαντρες θυγατέρες της, που δεν ξεφόρτωναν στο παζάρι αλλά έκαναν διανομή κατ’ οίκον, για τους ανήμπορους και τους γέροντες. Ο Κάστανος με τα λιμνίσια ψάρια σε κασέλες  (γλίνια, τσουκάνια, γριβάδια και τούρνες και καμιά φορά ακόμα και μικρούς μαύρους γουλιανούς) που κουβαλούσε με τη φοράδα του από την Καστοριά.



 Οι Μπαλαίοι στο μικρό τους χασαπιό με τις κόκκινες καρώ ποδιές και τα μαχαίρια στα χέρια. Τα κρέατα στα τσιγκέλια και στον τάκο επάνω. Πού ψυγεία τότε... Τα σκυλιά να καραδοκούν για καμιά μπτζέρα.  Οι αδερφοί Νασιόπουλοι Κώστας και Χρήστος ("Ντιβλιωταίοι") με το τρίκυκλο και τα ποταμίσια ψάρια ψαρεμένα με τον πεζόβολο καθώς και πεπόνια από το μποστάνι τους. [Αυτό ίσως όπου αργότερα προσπάθησαν να στήσουν ιχθυοτροφείο πέστροφας με τον Στέργιο Τζημάνη. Αποτυχία. Σκέτη καταστροφή!]. Ο Τσιότσιος Βιτανιώτης πάλι με τα πιο αρωματικά πεπόνια του κόσμου. Θα φέρνει και όψιμα μέχρι τέλος  Σεπτεμβρίου. Και άλλοι πολλοί…



      Μνήμη Σαντόβου φευγαλέα



Σάντοβο

  Ο δρόμος που πέρασε από το Σάντοβο -πράξη εγκληματική, αυθαίρετη και ανίερη- διατάραξε τη μυστηριακή  γαλήνη και τη ομορφιά του τοπίου. Έριξε μια επίστρωση πίσσας και στη μνήμη ακόμα μιας ολόκληρης εποχής. Πάνω στους υπομονετικούς εργάτες της γης, των μυρωμένων μποστανιών και των  μπαξέδων που στάθηκαν θυσία στην εποχή που θέλει να τρέχει…


Σάντοβο


   Ψάλτης δεξιός


  Μ’ ένα ετοιμόρροπο, αργοκίνητο και θορυβώδες τρακτέρ φορτωμένο ζαρζαβατικά καταφθάνει κάνοντας δαιμονισμένη φασαρία, άπαξ της εβδομάδος, ο Γιάννης Συκόπουλος  ("Μπέλλος") από το διπλανό Κωσταράζι που, παρά το ότι υπήρξε ένας καθ’ όλα σεμνός δεξιός ιεροψάλτης της ενορίας του και κάθε Κυριακή διάβαζε ανελλιπώς «τον Απόστολο» στην Εκκλησία του χωριού του, διαφημίζει τα προϊόντα του μεταξύ των οποίων και τα ξερά φασούλια: "Φασουλάδα τρομερή κάθε βήμα και πορδή" μαζί βέβαια με άλλα πολλά και νόστιμα παρόμοια…



 Ο "ανταγωνισμός" πεζοπορώντας...


  Έρχονται ακόμα κάθε Σάββατο πρωί ποδαρόδρομο από την Μηλίτσα και το Σδράλτσι (Αμπελόκηποι)  η κυρά Σταυρούλα, ο μπάρμπα- Κώστας, ο μπάρμπα-‘ποστόλης και άλλοι, με βαριά φορτωμένα τα ζώα τους φρέσκα ζαρζαβατικά. Ο ... ξενόφερτος "ανταγωνισμός" για τους Βογατσιώτες "μπαχτσεβαναραίους" (χωρίς μηχανοποίηση και τυποποίηση ακόμα). Ίσως στην επιστροφή, αν βέβαια έχουν ξεπουλήσει κι αποκάμουν, να γυρίσουν καβάλα. Όχι πολύ αργότερα, όταν στα δυο μανάβικα της πλατείας θα ξεφορτώνουν φορτηγά από τον Πύργο,τα Τρίκαλα και τον κάμπο της Σαλονίκης, όταν θ' ανοίξει το Σούπερ μάρκετ μ' όλα τα καλά στα ράφια εντάξει και με τα κατεψυγμένα παρατάξει, τότε θα καταλάβουν όλοι -ντόπιοι και ξένοι ξωμάχοι- "τί εστί βερίκοκο"!




     Οπτικοακουστικά και άλλα



Ο πεταλωτής από την Εράτυρα Κώστας Ψήμας επί το έργον
 στον Πελεκάνο (1959).

   Είναι μια επίμονη εικόνα που κουβαλά και ήχο και μυρωδιές μαζί της μένοντας ολοζώντανη σαράντα χρόνια τώρα και βάλε. Ο οδοντίατρος Γιώργος Βαφειάδης στο πρόχειρα στημένο ιατρείο του στο δεύτερο πάτωμα του σπιτιού της μπάμπους Τάκινας, δέχεται κάθε Σάββατο τους πιστούς ασθενείς του που δεν μπορούν να μετακινηθούν στην Καστοριά.  Κρατά ακίνητο κάποιον βογατσιώτη στην οδοντιατρική πολυθρόνα και παλεύει με το πονεμένο του δόντι χτυπώντας το κανονικά μ’ ένα καλέμι να το ξεχαρβαλώσει ώστε να το πιάσει με την τανάλια ή τροχίζοντάς το βασανιστικά γρρρρ ...γρρρρ... με τον ποδοκίνητο -σαν ραπτομηχανή Singer- τροχό. Έχει το παράθυρό του ανοιχτό για να μπαίνει ο δροσερός ακόμα αέρας κι έτσι τα πάντα ακούγονται ευκρινέστατα.  Ο πεταλωτής Κώστας Ψήμας από τον Πελεκάνο ακριβώς κάτω από εκείνο το παράθυρο περιποιείται μια φοράδα δεμένη με τριχιά στην βαθύσκιωτη ακακία. Την καλιγώνει με αληθινή μαστοριά. 


Αρτοποιείον "Η Δήμητρα" του Κώστα και της Αλεξάνδρας Τακαντζιά.

   Από τον φούρνο του Κώστα Τακαντζιά την ίδια ώρα  αρχίζει η  παρέλαση με την εδεσματολογική παρακαταθήκη του χωριού: Tαψιά με γεμιστά, κομμάτια αρνί ή μοσχάρι μαγειρεμένα με πατάτες ή ρύζι, σπλήνες γεμιστές με ρύζι και μυτιρίνα, κρέατα ψητά στη λαδόκολα σε κομψά πακέτα δεμένα με σπάγκο, πινακωτές με ζεστά μυρωδάτα πισινίκια με προζύμι και μαλάθες με ψωμιά ρουφτένια και κουλούρες αν υπάρχει κανένας γάμος κοντά ή λειτουργιές για πρόσφορα μια και τα ευχέλαια, τα τρισάγια κι οι αρτοκλασίες δε λείπουν όλο το χρόνο. Έχουμε και λέμε: οι γοερές κραυγές και οι πόνοι του άμοιρου βογατσιώτη που σφαδάζει στην καρέκλα του γιατρού, το ακανόνιστο χτύπημα από το οδοντιατρικό καλέμι, το ρυθμικό τακ τακ του πεταλωτή, το ανήσυχο χλιμίντρισμα της φοράδας, οι λαχταριστές μυρωδιές και το θέαμα των φαγητών και ψωμιών που διαβαίνουν σαν σε πασαρέλα... 




    Στο Πισιάκι!


Οι "συνυφάδες"  Βάια χήρα Ιωάννη (αριστερά) και  Κλεοπάτρα Σαββαρίκα
χήρα Γεωργίου  (δεξιά).

   Ο Γιαννούλης είναι αγκαζέ σχεδόν όλο το καλοκαίρι κάνοντας καθημερινά δρομολόγια προς την Αμμουδάρα (Πισιάκι) όπου οι κάποιας ηλικίας Βογατσιώτες -γυναίκες στην πλειοψηφία- προσπαθούν να ξεγελάσουν τα "ρεματικά" του χειμώνα. Πάνε και κάθονται λοιπόν μέχρι να μουλιάσουν σε τσιμεντένιες μέσα μπανιέρες γεμάτες καυτό θειούχο νερό, που μυρίζει έντονα σαν κλούβιο αυγό. Κουβαλούν μάλιστα, επανακάμπτοντας από τα μπάνια, σχεδόν θριαμβευτικά μαζί τους, και πίνουν με φανερή δυσφορία αλλά και περισσή υπομονή σαν φάρμακο που όρισε ο γιατρός αυτό το απαίσιο πράγμα...




       Βόλτα στο τζιαντέ


Από αριστερά προς τα δεξιά: Κώστας Σαββαρίκας ("Παρτάλας")
    και Γιάννης Σιώτας ("Αμύντας").  
    Η τελετουργική εκείνη βόλτα του απογεύματος της Κυριακής στον τζιαντέ (τον κεντρικό ασφαλτοστρωμένο δρόμο του χωριού) μέχρι το βαθύ σούρουπο. Μια ήρεμη διαδρομή πάνω κάτω, ίσως δυο και τρεις φορές από τον Ασυρτό μέχρι την αστυνομία. Σύσσωμη η οικογένεια απολαμβάνει κάποιο παγωτό στο χέρι που θα αγοράσουν από τον Πέτ’ , τον Παπαστέργιο ή το περίπτερο της Μαριάνθης τ’ Μπλιούρα.  Φορώντας όλοι τα καλά τους ρούχα, κρατώντας ανά χείρας που και που κανένα λεπτεπίλεπτο ζιλέ οι κυρίες, έτοιμες ν’ αντιμετωπίσουν την ψυχρούλα που θα καταφθάσει μόλις πέσει για τα καλά το φως. Οι νεαρές που άρχισαν να ξεπετάγονται ξυπνούν την ερωτική διάθεση των νεαρών. "Βρε πώς μεγάλωσε αυτή!". Ανταλλάσσονται αλλεπάλληλοι χαιρετισμοί αβρότητας ανάμεσα στους διερχόμενους. Μια συνήθεια πραγματικών αριστοκρατών που "ξέπεσαν" κάπως καθώς λείπουν ...οι ομπρέλες οι βεντάλιες, τα λευκά χειρόκτια, τα μονόκλ και το μεγαλοπρεπές μόνιππο. 



     "Κουμπίνα", "κουμπινιέρης"




   Καμιά φορά η ομαλή ροή και ο ρυθμός της βόλτας σπάζει αν εμφανιστεί κάποια "κουμπίνα" (θεριζοαλωνιστική μηχανή) που προβάλλει απειλητικά τα δόντια της πιάνοντας, από την μια άκρη ως την άλλη, όλο το πλάτος του στενού δρόμου και σαν να φοβερίζει όσους δεν παραμερίζουν. Αργά σαν το Θηρίον της Αποκαλύψεως, με φώτα ολόγυρα θα απομακρυνθεί με το πάσο της, κάνοντας τσαλιμάκια με τις πίσω ευκίνητες ρόδες. Ο κουμπινιέρης σοβαρός και απρόσιτος στην ανοιχτή καμπίνα, με κείνο το παροιμιώδες μυξομάντηλο δεμένο σε αυτοσχέδιο καπέλο στο κεφάλι με κόμπους μπρος πίσω, τα πάντα καθορά -σχεδόν βασιλιάς- καθώς παρελαύνει. Είμαστε ακόμα στην εποχή με τον, πράγματι όψιμο, "Θέρο" της Δυτικής Μακεδονίας.

                                                             ΝΩΝΤΑΣ ΤΣΙΓΚΑΣ



Πρωτοδημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Το Βογατσικό (Αρ. Φ. 77 & 78, Περίοδος Β’ Ιούλιος -Αύγουστος και Σεπτέμβριος- Οκτώβριος 1991) με τον τίτλο" Επισκέψεις" και "Μνήμες καλοκαιριού", Τώρα ξανακοιτάχτηκαν, διορθώθηκαν, εμπλουτίστηκαν και ξαναδίνονται. 
Οι φωτογραφίες προέρχονται από το φωτογραφικό αρχείο του Νώντα Τσίγκα.

Κυριακή 16 Ιουνίου 2013

«Πατρίδα είναι η παιδική μας ηλικία»*

                                                           του Αλέξανδρου Παπαηλιού

Aθήνα, δεκαετία του '60

      Ήταν καλοκαίρι γύρω μου και μέσα μου, όταν άρχισα να σκαρφαλώνω για πολλές ώρες, αναζητώντας τα άγνωστα μονοπάτια που με έφεραν εδώ. 
      Ένα πρωί-έτσι τα ‘φερε η ζωή-έφυγα για πάντα από την Αρκαδία. Έτσι νόμιζα τότε. Με παρόμοιο τρόπο, έφυγε πριν από χρόνια ο πατέρας μου και η μητέρα μου για την Αθήνα και πριν πολλά χρόνια ο παππούς μου, κατά λάθος για την Αργεντινή. Ο καημένος ο παππούς, εννιά χρονών (στην ηλικία μου ήτανε) για αλλού πήγαινε και αλλού έφτασε. Τον ονομάσαμε Χριστόφορο Κολόμβο της οικογένειας μας. 
      Αποφάσισα να επιστρέψω τριάντα χρόνια μετά. Στη διαδρομή σκεφτόμουν τον παππού μου που έλεγε «ένα ταγκό μας παίρνει και μας φέρνει». Το μικρόβιο της καταγωγής και της νοσταλγίας, που στις μέρες μας ταξινομούνται ως ασθένειες, με οδήγησαν εδώ. Κάτι με τράβαγε μέσα μου και με κρυφοκαλούσε. Έτσι ξεκίνησα ένα μικρό ταξιδάκι που κράτησε χρόνια. 
      Το πρώτο πράγμα που θυμήθηκα επιστρέφοντας στην Αρκαδία, ήταν τα παραμύθια που είχα ακούσει από τους σπουδαίους παραμυθάδες που είχα συναντήσει. «Ψέματα κι αλήθεια όλα είναι παραμύθια» έλεγαν. Οι παραμυθάδες δίνουν την ίδια ακριβώς σημασία σ’ αυτό που υπάρχει και σ’ αυτό που δεν υπάρχει. 
       Ο παππούς μου τα κατάφερε στην Αργεντινή και στέλνει το ένα γράμμα πίσω από το άλλο. Οι καρτ-ποστάλ ταξίδευαν εμάς τους αταξίδευτους. «Οι ναυαγοί γίνονται καλοί καπεταναίοι, Αλεξανδρινέ μου» μου έγραφε. Τη γιαγιά μου δεν τη γνώρισα ποτέ. Πέθανε νωρίς. Έπασχε από καλοσύνη είπανε. 
     Ένα μεσημέρι, μέσα στη κάψα του καλοκαιριού, επιστρέφαμε από το πανηγύρι της Τεγέας. Στη μικρή ανάπαυλα του ταξιδιού, ονειρεύτηκα τη γέννηση μου. Πάντα νόμιζα ότι γεννήθηκα στη μέση μιας γέφυρας. 
      «Το παιδί πρέπει να μάθει να εκφράζει τα συναισθήματα του» κρυφάκουσα να λένε. Υπάρχουν άνθρωποι που είναι πέτρινοι μέσα τους και εκφραστικοί προς τα έξω. Εμένα μου αρέσουν περισσότερο οι άνθρωποι που είναι στατικοί απ’ έξω, αλλά μέσα τους πάλλονται  από συναισθήματα. 


                                                  Tango Apassionado Astor Piazzola

       Υπάρχει μέσα μου ο κόσμος πριν την ηλεκτροδότηση και ο κόσμος μετά από αυτήν. Όταν ήρθε το φως που έκανε τη νύκτα να μοιάζει με τη μέρα, οι παραμυθάδες αποσύρθηκαν λυπημένοι, μιας και καταστράφηκε το σκηνικό τους που ήτανε το πιο φωτεινό μέρος του κόσμου και ας το φώτιζε ένα κερί. Οι νεράιδες, τα ξωτικά και τα αερικά εξαφανίστηκαν. Η πανσέληνος βγαίνει από τότε αδιάφορη ανάμεσα στα φώτα της πόλης.
       Ταξίδι με τον πατέρα μου στη Τρίπολη. Πιο πολύ απ’ όλα θυμάμαι τα ψηλοτάβανα σπίτια της Τρίπολης. Τις νύκτες, άυπνος, περίμενα να περάσει απ’ έξω κάποιο αυτοκίνητο και τα φώτα του να κάνουν εκείνη τη περίφημη χορευτική τροχιά στους γυμνούς τοίχους. Αυτά τα ψηλοτάβανα σπίτια εναλλάσσονται με υπερβολικά χαμηλοτάβανα χωριάτικα σπιτάκια, που, για να μπεις μέσα, έπρεπε να σκύψεις ευλαβικά στη πόρτα τους. 
       Τη νύκτα όλα ησυχάζουν. Μόνο τα νερά, ο πόνος και η φήμη αγρυπνούν. Τη νύκτα μας συναντούν τα όνειρα. Είναι η ώρα της μεγάλης συνάντησης με τον εαυτό μας. Μια νύκτα, είδα στον ύπνο μου ότι χόρτασα κλάμα. Είδα ότι, ενώ είχαμε πένθος, εγώ έπαιζα μουσική. Ποιος είπε ότι στα σπίτια με πένθος δεν πρέπει να ακούγεται μουσική; Είδα στον ύπνο τον πατέρα μου να κατεβαίνει για τελευταία φορά τις σκάλες του σπιτιού μας. Τις κοπέλες του χωριού τις είδα με πένθιμα ρούχα. Είδα το φωτογράφο που αποθανάτιζε τη στιγμή. 
       Σήμερα λάβαμε το τελευταίο γράμμα του παππού μου από την Αργεντινή. «Αλεξανδρινέ μου» μου έγραφε, «έζησα όλη τη ζωή μου εξόριστος. Δεν ξέρω αν θα σας δω ποτέ. Ένα μόνο ξέρω. Πατρίδα είναι η παιδική ηλικία». 

                                         Φωτ. Κ. Μάνος Portfolio

                                                 
* Η ταινία «Πατρίδα είναι η παιδική ηλικία» σε σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Παπαηλιού με καταγωγή από τα Δολιανά Αρκαδίας, πήρε το Β’ βραβείο στο φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 2003. 



Σάββατο 8 Ιουνίου 2013

«Aρχόντισσα Ροδίτισα πώς μπήκες;»



       Οι ετήσιες γυμναστικές επιδείξεις του Δημοτικού     

     Σχολείου Βογατσικού κατά την περίοδο 1950-1971


                                                                           Μνήμη Γιώργου Δαρλαγιάννη  & Κώστα Μήκα

Οι γυμναστικές επιδείξεις του 1961 . Στα δεξιά της φωτογραφίας η Ελισάβετ
Τσιμπουκά . Από το ημερολόγιο του Συνδέσμου Βογατσιωτών  Θεσσαλονίκης
 "Ο Άγιος Κωνσταντίνος" του 2005: "Τα χελιδόνια που φύγανε".
 Επιμέλεια Γ. Γκολομπίας & Ν. Τσίγκας.

(...) Ύστερα από τόσα χρόνια που μας χωρίζουν από τη σχολική ζωή, η ανάμνηση των γυμναστικών επιδείξεων παραμένει γεμάτη από την παντοτινή αίσθηση  δροσιάς, αθωότητας και τρυφερότητας που ορίζουν την παιδική ηλικία. Συνοδεύεται όμως και από το φοβερό αίσθημα στενέματος που επέβαλαν τότε οι ηθικο-παιδαγωγικές μέθοδοι καθώς η χώρα ζώντας μέσα σε θλιβερή ανέχεια και οικονομικό μαρασμό κι έχοντας μόλις βγει από τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, τη γερμανική κατοχή και τον Εμφύλιο που την είχαν τραυματίσει βαθιά, είχε αναπτύξει και πάλι αντανακλαστικά οφαλοσκόπησης, εσωστρέφειας και αναμασήματος του περίφημου αρχαιοελληνικού κάλλους και πολιτισμού και της «κληρονομιάς μας» που μας έλαχε. Μοιραία όλ’ αυτά περνούσαν στην εκπαίδευση οδηγώντας την σε κανονική ταρίχευση.  Ζούσαμε λοιπόν κι εμείς ένα ψέμα, ανάμεσα σε στημένα σκηνικά που παρίσταναν τη ζωή, τριγυρισμένοι από  σημαιάκια που φτερούγιζαν, βλοσυρούς ήρωες που μας κοίταζαν από κάδρα, χειροκροτήματα βροχή, φωνές ομοθυμαδόν «Ζήτω το Έθνος- ζήτω ο Στρατός- ζήτω ο Βασιλεύς» ανάμεσα σε σκοτεινά βλέμματα επισήμων με μαύρα γυαλιά. Μέσα από παραληρηματικές και οραματικές αντένες συλλαμβάναμε τη ζωή. Σήμερα με τίποτε δε θα ’θελα να ξαναζήσω ούτε λεπτό μιας τέτοιας γιορτής. Θα πέθαινα ίσως αμέσως από πλήξη. Δεν τα  θυμάμαι όλα τούτα με θυμό, ούτε με αποστροφή. Με λύπη μονάχα. Για το χαράμισμα τόσων ανθρώπων και πιο πολύ των δασκάλων. Που σε άλλες συνθήκες και με άλλους όρους θα θαυματουργούσαν!



    Κατά το πρώτο εικοσαήμερο του Ιουνίου, κάθε χρόνο, το Δημοτικό Σχολείο Βογατσικού παρουσίαζε στο σχολικό γυμναστήριο του χωριού τις γυμναστικές επιδείξεις των μαθητών του. Συμμετείχαν σ’ αυτές όλες οι τάξεις, ακόμα και το νηπιαγωγείο που συστεγάζονταν με το δημοτικό σχολείο. Στη μικρή αυτή τοπική Ολυμπιάδα δινόταν η ευκαιρία στους μαθητές να αποδείξουν τις δυνατότητες του «υγιούς σώματος» ενώ τη λιγότερο επιδεικτική προσπάθεια του νου τους θα την κατέδειχνε το «Ενδεικτικόν» (ή το «Απολυτήριον») λίγες μέρες αργότερα. 

Οι γυμναστικές επιδείξεις, που προετοιμάζονταν από καιρό χάρη στις άοκνες προσπάθειες των δασκάλων του σχολείου και κάτω από αρκετά σκληρές συνθήκες εργασίας, αποτε-λούσαν σημαντική εκδήλωση της ζωής του χωριού και γιορτάζονταν με κάθε επισημότητα. Στην τριαντάχρονη σχεδόν διαδρομή των γυμναστικών επιδείξεων -με τη μορφή που τις γνωρίσαμε- δεσπόζουν οι μορφές των αείμνηστων  δασκάλων του Βογατσικού Κων/νου Ραββίνα και Καλλίμαχου Βαϊνά που και οι δυο διετέλεσαν διαδοχικά Διευθυντές του Σχολείου. Αρχικά στις εκδηλώσεις συμμετείχε και η Οικοκυρική Σχολή  Βογατσικού, που στεγαζόταν στις Οικίες-κληροδοτήματα Κουλιούμπα και Φουρκιώτη. 

Από το 1945 και μέχρι το 1954 οι εκδηλώσεις τελούνταν στον σχολικό γυμναστήριο στη θέση «Αγ. Παρασκευή» («Μούσγκα») όπου βρίσκεται το σημερινό στάδιο του «Α.Σ. Βογατσικού Ομόνοια». Το 1955 οι γυμναστικές  επιδείξεις πραγματοποιήθηκαν στην πλατεία του χωριού (προφανώς γιατί το νέο σχολικό γυμναστήριο δεν ήταν έτοιμο). Από το 1956 και μετά αυτές γίνονταν στο σχολικό γυμναστήριο στη θέση «Ασυρτός», όπου σήμερα υπάρχουν τα κτίρια του Γυμνασίου και του κλειστού Γυμναστηρίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την κατασκευή και διαπλάτυνση του σχολικού αυτού γυμναστηρίου, σε μια επόμενη φάση που έλαβε χώρα κατά τη δεκαετία του ’70, είχαν επιστρατευθεί πολλά κιλά δυναμίτη που ωστόσο δεν είχαν καταφέρει να απομακρύνουν ολοσχερώς το πλούσιο ασβεστολιθικό πέτρωμα που βρίσκονταν από κάτω. Το βορεινό τμήμα του γηπέδου κοντά στη μεσαία γραμμή παρέμεινε πάντοτε αρκετά …βραχώδες. Τα πεσίματα εκεί ήταν ιδιαίτερα επώδυνα. 

Αξίζει να αναφερθεί και το εξής παράδοξο: Tο σχολικό γυμναστήριο στον Ασυρτό διέθετε χυτοσιδηρή πόρτα και τσιμεντένιο κλιμακοστάσιο από το οποίο κατέβαινε κανείς στον αγωνιστικό χώρο. Ολόγυρα το μέρος, καθώς η πρόχειρη αρχική του περίφραξη σύντομα διαλύθηκε, ήταν προσβάσιμο σχεδόν από παντού. Το αξιοπερίεργο είναι ότι πολλοί διάλεγαν αυτήν την πόρτα ώστε να κατέβουν με κάποια επισημότητα στο στάδιο…

Την προηγούμενη των επιδείξεων ημέρα, γονείς και επίσημοι προσκεκλημένοι λάβαιναν -με το ταχυδρομείο- την επίσημη πρόσκληση σε απλή καθαρεύουσα γλώσσα:


Αύριον 5ην του μηνός Ιουνίου, Κυριακήν και ώραν 5 μμ,  εις την πλατείαν της Κοινότητός μας τελούμεν τας γυμναστικάς   επιδείξεις του σχολείου μας.
                                   
                                                       π α ρ α κ α λ ο ύ μ ε ν

όθεν υμάς, όπως ευαρεστηθήτε και τιμήσητε ταύτας δια της αξιοτίμου παρουσίας σας.

                          

                                         Εν Βογατσικώ τη 4η Ιουνίου 1955
                                                                                     Ο Διευθυντής

                                                                                       Κ. Ραββίνας



Καιρό νωρίτερα, οι δάσκαλοι μαζί με την σχολική εφορία, αποδύονταν σε αγώνα για την εξασφάλιση των επάθλων που αθλοθετούσαν εύποροι και γενναιόδωροι κάτοικοι του χωριού, καταστηματάρχες, φορείς της μικρής κοινωνίας και επίσημοι οργανισμοί. Κατά το σχολικό έτος 1954-55 τα έπαθλα αποτελούσαν:
Για τη Σκυταλοδρομία αρρένων : μπάλα μεγάλη, αθλοθέτης: το εκκλησιαστικόν συμβούλιον. Για τη Σκυταλοδρομία θηλέων: μπάλα μικρή, αθλοθέτης: ο Γεωργικός Πιστωτικός Συνεταιρισμός. Για το πέρασμα των στεφανιών αρρένων: κανάτα-μολύβι, αθλοθέτης: η Kοινότης Βογατσικού. Για τις Κορύνες αρρένων: σαπουνιέρα –ψαλίδι, αθλοθέτης: το Εκκλησιαστικόν Συμβούλιον. Για τα πανέρια και πατάτες (ομαδικό παιγνίδι) : κανάτα-τετράδια, αθλοθέτης: η Κοινότης Βογατσικού. Για το Αρπαστόν στοιχηδόν θηλέων: αλμπούμ (sic) αθλοθέτης: η Δημοδιδασκάλισσα Βιργινία Τσάντη.
Αν το 1954 υπήρχε μεγαλύτερη φτώχεια δεν το γνωρίζουμε. Τα έπαθλα όμως για το Σχολικόν έτος 1951-52 δείχνουν μια αξιοπερίεργη «ευημερία»:
Υάλινον ανθοδοχείον (Σχολική Εφορεία). Υάλινον ανθοδοχείον (μαθητική Κοινότης του Δημ. Σχολείου). Φρουτιέρα (Γ.Π. Συνεταιρισμός), Δίσκος υάλινος (Εκκλησ. Συμβούλιον), Πήλινον ανθοδοχείον (Τζαβέλλας Αθανάσιος), Τόπι ελαστικόν (Κοινότης Βογατσικού), ένα στυλό (Κοινότης Βογατσικού), Μια κανάτα υάλινη (Σχολ. Εφορεία), ένα σκυλάκι μπιμπλώ/sic  (Κοινότης Βογατσικου). Οδοντόπαστα -σαπουνιέρα-σαπούνι-οδοντόβουρτσα, Ένα λαγουδάκι υάλινο (όλα τα παραπάνω η Κοινότητα Βογατσικού), Μια κασετίνα ξύλινη με 3-4 μολύβια (Μαθητ. Κοινότης του Σχολείου).

Ο πυρετός της εκδήλωσης ανέβαινε από το πρωί κατά την κρίσιμη ημέρα. Προς το μεσημέρι έπρεπε οι δάσκαλοι να κατοπτεύσουν για τελευταία φορά τον χώρο, να κάνουν με λίγους μαθητές την τελική αποψίλωση και να ασπρίσουν τις γραμμές: την γραμμή της αφετηρίας των δρόμων, του βατήρα των αλμάτων (ένα επιμελώς παραχωμένο σανίδι) της σφαιροβολίας, τις γραμμώσεις στα σημεία που θα λάβαιναν θέση οι σχηματισμοί των παιδιών, τη γραμμή παράταξης-τοποθέτησης της  Ελλανοδίκου Επιτροπής, τον μεγάλο κύκλο του χορού. Τέλος το πηχτό ασβεστόνερο θα προσέδιδε την δέουσα τάξη και ευπρέπεια στο χώρο χυμένο με προσοχή από το σχετικό ποτιστήρι. Κάποιος θα έμενε εκεί να παραφυλάει μη τυχόν γελάδια ή άλλα ζώα εισέλθουν στο χώρο μέχρι την ώρα έναρξης της τελετής και τα κάνουν «γης Μαδιάμ»… Ο σχεδιασμός-η σκηνοθετική σύλληψη της εκδήλωσης- γινόταν από τον υπεύθυνο δάσκαλο, αρχικά επί χάρτου, σαν πραγματική τοπογραφική μελέτη. Κύκλοι παράπλευροι και ευθείες προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν με τον καλύτερο τρόπο τον χώρο. Προηγούνταν βέβαια οι σχολαστικές μετρήσεις με την μετροταινία και ανάλογοι ακριβείς υπολογισμοί από καιρό. 


   Σχέδιον του διδασκάλου Καλλίμαχου Βα(ε)νά
 για τις ανάγκες των εκδηλώσεων (1950).

Έπρεπε πρωτύτερα επίσης να έχει γίνει σωστά και η προετοιμασία των τραγουδιών με την διδασκαλία τους στην παιδική χορωδία. 
Ο Καλλίμαχος Βαϊνάς σπουδαίος γνώστης της μουσικής (έπαιζε μαντολίνο, τραγουδούσε σωστά πατριωτικά, δημοτικά και δημοτικοφανή άσματα http://www.youtube.com/watch?v=WhpEpYh4ohA και έψελνε άψογα βυζαντινούς ύμνους στην εκκλησία στο δεξιό ψαλτήρι) έδινε τον τόνο με ένα μικρό χάλκινο διαπασών που κρατούσε στο στόμα σαν αποτσίγαρο. Ο ίδιος επίσης συνήθιζε να γράφει μερικά από αυτά τα τραγούδια σε …παρτιτούρες.



Το απόγευμα όλα θα λειτουργούσαν άψογα. Ήταν μοιραίο και υποχρεωτικό. Πάγκοι από το εστιατόριο των συσσιτίων του σχολείου -πτυσσόμενοι στρατιωτικοί πάγκοι από ξύλο και μέταλλο- είχαν ήδη κουβαληθεί με τα χέρια των μαθητών μέχρι εκεί για να καθίσουν οι καλεσμένοι γονείς και κηδεμόνες, ενώ μια σειρά από επίσημες καρέκλες, σαν κι αυτές που βλέπαμε τότε στα «καλά δωμάτια» των σπιτιών σε καφέ και μαύρο χρώμα, περίμεναν με τάξη μπροστά –μπροστά, την Ελλανόδικο Επιτροπή και τους λοιπούς επισήμους. Ανάμεσα σ’ αυτούς θα στεκόταν για αρκετά χρόνια ο εκάστοτε διοικητής του τάγματος Πυροβολικού και ο Διοικητής του Σταθμού χωροφυλακής που είχαν έδρα το Βογατσικό, και φυσικά ο επιβλητικός ομογενής μας Χρήστος Δαγκλές, δωρητής του σχολείου εις το διηνεκές, που πηγαινοέρχονταν από τις ΗΠΑ, με τη χαρακτηριστική  ρεπούμπλικα και το χοντρό πούρο ανά χείρας, που του πρόσθεταν εξαιρετική μεγαλοπρέπεια. Ολόγυρα πάνω στο ύψωμα όπου περνούσε ο δημόσιος δρόμος, στην ιδανικότερη ίσως θέση, πολλοί νεαροί «εξωσχολικοί» βογατσιώτες κατόπτευαν αφ’ υψηλού τις εκδηλώσεις. Ιδίως αυτοί που είχαν αποφοιτήσει πρόσφατα ήταν πρόθυμοι και επιρρεπείς σε ασεβή χαχανίσματα ή άλλες αυθόρμητες εκδηλώσεις αποδοκιμασίας των μικρών αθλητών που διαγωνίζονταν, βγάζοντας το άχτι τους για τις ξυλιές που είχαν φάει και την αυστηρότητα που είχαν δεχτεί στη θητεία τους σαν μαθητές. Όλοι αυτοί προσέδιναν μια εύθυμη νότα στην υπέρμετρα σοβαρή και αγχωτική τελετή αλλά προκαλούσαν φανερό εκνευρισμό στον κύριο Καλλίμαχο.


 Εξαιρετική φωτογραφία.! Το καράβι Β. Ήπειρος στο σχολικό γυμναστήριο...
Δεξιά ο αεικίνητος και με το Δ κεφαλαίο δάσκαλος Καλλίμαχος Α. Βαϊνάς.
 Από το ημερολόγιο του Συνδέσμου Βογατσιωτών  Θεσσαλονίκης -2005,
 "Τα χελιδόνια που φύγανε". Επιμέλεια Γ. Γκολομπίας & Ν. Τσίγκας.

Μια κορμολυγερή μαθήτρια ντυμένη το πάλλευκο φόρεμα με τους γαλάζιους μαιάνδρους στον ποδόγυρο άνοιγε την εκδήλωση μπαίνοντας με τόλμη στο στάδιο. Κάποιος μαθητής, στο ρόλο ενός Ελλανοδίκη των αγώνων στην Αρχαία Ολυμπία, την σταματά και τη ρωτά σύμφωνα με τα λόγια που έχει γράψει ο Λορέντζος Μαβίλης για την «Καλλιπάτειρά» του:

                  «Αρχόντισσα Ροδίτισα, πώς μπήκες;
                   Γυναίκες διώχνει μια συνήθεια αρχαία
                   εδώθε»...  

Και απαντούσε η μικρή μαθήτρια –«η Καλλιπάτειρα»- με φωνή όλο δροσούλα σαν το νεράκι του Ασυρτού που έτρεχε ακούραστο λίγο πιο κει:
                  
                   «Έχω ένα ανίψι, τον Ευκλέα,
                    τρία αδέρφια, γιό, πατέρα Ολυμπιονίκες!

                    Να με αφήσετε πρέπει, Ελλανοδίκες,
                    και εγώ να καμαρώσω μέσ' στα ωραία
                    κορμιά, που για το αγρίλι του Ηρακλέα
                    παλεύουν, θαυμαστές ψυχές αντρίκειες.

                    Με τες άλλες γυναίκες δεν είμαι όμοια
                    στον αιώνα το σόι μου θα φαντάζη
                    με της αντρειάς τα αμάραντα προνόμια.

                    Με μάλαμα γραμμένος το δοξάζει
                    σε αστραφτερό κατεβατό μαρμάρου
                    ύμνος χρυσός του αθάνατου Πινδάρου».
                                                                                 [Λορέντζος Μαβίλης, Καλλιπάτειρα]

Σε λίγο ξεπροβάλει κι ένας μαθητής, «της έκτης», που με τη σπασμένη από συχνά βραχνοκοκκορίσματα παιδική του φωνή απαγγέλει τη μετάφραση του Όρκου των εφήβων της Αθήνας «Ου καταισχυνώ…»:

           «Θα τα κρατώ τα όπλα αυτά τα ιερά και δεν θα τα    
         ντροπιάσω…» 

Ύστερα από την κήρυξη της έναρξης των αγώνων ξεκινούσε και το πρόγραμμα των επιδείξεων. Το Νηπιαγωγείο στη αρχή, με τιτιβίσματα-ψιλές φωνίτσες και χαρούμενες ενδυμασίες και το υπόλοιπο σχολείο στη συνέχεια, σε χρώματα ασπρομπλέ πάντοτε, εκτελούν σε σχηματισμούς το πρόγραμμα ρυθμικής γυμναστικής. Ύστερα οι μεγαλύτερες τάξεις εκτελούν ακολουθώντας τα ακαταλαβίστικα παραγγέλματα:

«Προεισαγωγικόν άλμα μετ’ εκτάσεως των χειρών στα πλάγια -στην ακροστασία- ανατάσεως των χειρών- και κρούσεως των παλαμών στην κάμψη των γονάτων-τάσις των γονάτων στην έκταση τα χέρια-επί των πελμάτων -τα χέρια κάτω με κρούσιν επί των μηρών.
Πλάγιαι εκβολαί αριστερά- δεξιά, μετά συγχρόνου συμπτύξεως ακροστασίας-εκτάσεως των χειρών-κάμψεως των γονάτων-προπτύξεως των χειρών-τάσις των γονάτων- έκτασις των χειρών…»!

Ακολουθούσαν τα «αγωνίσματα»: Πρώτα τα παιγνίδια για τους μικρότερους μαθητές (λουκουμοφαγία, γιαουρτοφαγία, σακκοδρομίες κλπ.). Οι δρόμοι αρρένων και θηλέων των 50 (κι άλλοτε 60 ή 70!) μέτρων, οι σκυταλοδρομίες, τα άλματα εις ύψος,  μήκος και τριπλούν. Σφαιροβολία με σφαίρα από …καουτσούκ. Στο κλείσιμο της τελετής ο χορός των κοριτσιών εκτελεί τραγουδώντας παραδοσιακούς χορούς (συρτά, καλαματιανά κ.ά.)

              «Μισεύω και τα μάτια μου δακρύζουν λυπημένα 
                Γιατί θα φύγω μακριά κι αλοίμονο σε μένα
                Αχ πατρίδα μου γλυκιά πόσο σ’ αγαπώ βαθιά…»


Χειρόγραφο αναμνηστικό δίπλωμα των αγωνισμάτων (1952)


Ακολουθούν οι βραβεύσεις των νικητών από τους Ελλανοδίκες. Τα έπαθλα συνοδεύουν «αναμνηστικά διπλώματα» για τον πρώτο, τον δεύτερο και τον τρίτο νικητή. Κατά τις πρώτες δεκαετίες αυτά δεν είναι παρά επιζωγραφισμένες κόλλες αναφοράς σχεδιασμένες από τους δασκάλους. Αργότερα είναι πια τυποποιημένα καθώς αγοράζονται από τυπογραφεία-βιβλιοχαρτοπωλεία του Νομού για τις ανάγκες των επιδείξεων. Συμπληρώνονται απλώς τα κενά πάνω στα διπλώματα και μπαίνουν οι υπογραφές της επιτροπής.


  Δίπλωμα του μετέπειτα αθλητή του Πεντάθλου Γιώργου Μπέκου που
αγωνίστηκε και στην Εθνική Ενόπλων Δυνάμεων

Και κάτι παράδοξο ακόμα συνέβαινε. Αυτή η εκδήλωση κάθε χρόνο ήταν το ετήσιο ραντεβού αναμέτρησης «των μέτριων και κακών» μαθητών με τους «καλούς μαθητές». Συνήθως οι πρώτοι τύχαινε να είναι  παιδιά γεωργών και βοσκών, ανθρώπων παιδεμένων με το πάλαιμα της φύσης και των στοιχείων της. Τα βουνά, οι πέτρες και τα μονοπάτια καθώς και τα μπαΐρια τριγύρω τους γνώριζαν καλά. Έτσι και τα παιδιά τους, σκληραγωγημένα κι εκείνα, ήταν σε θέση ξεχωρίζουν στις επιδόσεις της σωματικής τους ρώμης. Θυμάμαι έναν μαθητή -που στον ελεύθερο χρόνο του έβοσκε πρόβατα- να πετά το τόπι της σφαιροβολίας τόσο μακριά ώστε αυτό έπεφτε έξω από το γήπεδο. Για την επόμενη ρίψη λοιπόν έπρεπε να πάμε να το βρούμε στο αμπέλι του Φεραίου («Τσιόλη») εκεί παραδίπλα πολύ κοντά στο γκρεμό («Νταμάρι»)… Μια σύγκρουση βουβή όλο το χρόνο τώρα έπαιρνε τη νομιμοποίηση χάρη στους αγώνες. Οι «κακοί» μαθητές εδώ συνήθως έπαιρναν τα πρωτεία, σύμφωνα με την συνολική εμπειρία και τα λεπτομερή στατιστικά.


  "Καραμελοφαγία"(1965 ). Διακρίνονται Κ. Βραγγαλής, Κ. Βαδραχάνη
και Ν. Τσίγκας (αρχείο Νώντα  Τσίγκα)

Ύστερα από τόσα χρόνια που μας χωρίζουν από τη σχολική ζωή, η ανάμνηση των γυμναστικών επιδείξεων παραμένει γεμάτη από την παντοτινή αίσθηση  δροσιάς, αθωότητας και τρυφερότητας που ορίζουν την παιδική ηλικία. Συνοδεύεται όμως και από το φοβερό αίσθημα στενέματος που επέβαλαν τότε οι ηθικο-παιδαγωγικές μέθοδοι καθώς η χώρα ζώντας μέσα σε θλιβερή ανέχεια και οικονομικό μαρασμό κι έχοντας μόλις βγει από τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, τη γερμα-νική κατοχή και τον Εμφύλιο που την είχαν τραυματίσει βαθιά, είχε αναπτύξει και πάλι αντανακλαστικά οφαλοσκόπησης, εσωστρέφειας και αναμασήματος του περίφημου αρχαιοελληνικού κάλλους και πολιτισμού και της «κληρονομιάς μας» που μας έλαχε. Μοιραία όλ’ αυτά περνούσαν στην εκπαίδευση οδηγώντας την σε κανονική ταρίχευση.  Ζούσαμε λοιπόν κι εμείς ένα ψέμα, ανάμεσα σε στημένα σκηνικά που παρίσταναν τη ζωή, τριγυρισμένοι από  σημαιάκια που φτερούγιζαν, βλοσυρούς ήρωες που μας κοίταζαν από κάδρα, χειροκροτήματα βροχή, φωνές ομοθυμαδόν «Ζήτω το Έθνος- ζήτω ο Στρατός- ζήτω ο Βασιλεύς» ανάμεσα σε σκοτεινά βλέμματα επισήμων με μαύρα γυαλιά. Μέσα από παραληρηματικές και οραματικές αντένες συλλαμβάναμε τη ζωή. Σήμερα με τίποτε δε θα ’θελα να ξαναζήσω ούτε λεπτό μιας τέτοιας γιορτής. Θα πέθαινα ίσως αμέσως από πλήξη. Δεν τα  θυμάμαι όλα τούτα με θυμό, ούτε με αποστροφή. Με λύπη μονάχα. Για το χαράμισμα τόσων ανθρώπων και πιο πολύ των δασκάλων. Που σε άλλες συνθήκες και με άλλους όρους θα θαυματουργούσαν!


   Ανταπόκριση στην εφημερίδα
  "Φωνή της Καστοριάς" (20-61948)

Το φτηνό μακώ μπλουζάκι με καρφιτσωμένη την κονκάρδα του σχολείου. Το μπλε παντελονάκι. Τα σπορτέξ. Τα γυμνά μπρατσάκια των κοριτσιών του χορού, τα λευκά τους καλτσάκια πεσμένα στους  αστραγάλους των. Οι πέτρες που ξεφύτρωναν ανάμεσα στο χόρτο του γυμναστηρίου και μάτωναν τα γόνατα. Το ίδιο αιώνιο βαρύ  τραπεζομάντηλο με τα κρόσσια στο τραπέζι της Επιτροπής, το ίδιο που βλέπαμε στον Αγιασμό και στις τελετές του Σχολείου ολοχρονίς και για πάρα πολλά χρόνια. Τα πρόσωπα των νικητών και η αίγλη που θα τους ακολουθούσε για καιρό. Αυτά αποτελούν τη σύνοψη της ιστορίας των γυμναστικών επιδείξεων πέρα από τους πίνακες και τα στατιστικά. Η παρουσίασή τους εδώ ας θεωρηθεί σαν μια προσπάθεια αποτύπωσης ενός μέρους της σύγχρονης ιστορίας του χωριού.




    ΟΙ ΝΙΚΗΤΕΣ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΣΤΙΣ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΕΙΞΕΙΣ  ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΒΟΓΑΤΣΙΚΟΥ
 ΚΑΤΑ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ 1950-1971


Σχολ. Έτος 1949-50

Δρόμος αρρένων 60μ.: Τακαντζιάς Δημήτριος της Ε΄ Τάξεως
Δρόμος θηλέων 60 μ.: Κλάπα Μ. της ΣΤ΄ Τάξεως
Άλμα (εις μήκος) απλούν: Μπούρδας Ι. της Ε΄ Τάξεως (3.50 μ.)
Άλμα εις μήκος τριπλούν: Τακαντζιάς Ζήσης της ΣΤ΄ Τάξεως (8.06 μ.)
Άλμα εις ύψος: Τακαντζιάς Ζήσης της ΣΤ' Τάξεως (1.15 μ)



Σχολ. Έτος 1951-52

Δρόμος αρρένων 70μ.:Τέζιας Κων/νος της Ε΄ Τάξεως
Δρόμος θηλέων 70 μ.: Γαλιλαία Θ. της ΣΤ΄ Τάξεως
Άλμα (εις μήκος) απλούν: Γούλας Χρήστος της ΣΤ΄ Τάξεως (4.13 μ.)
Άλμα εις μήκος τριπλούν: Γούλας Χρήστος της ΣΤ΄ Τάξεως (8.56 μ.)
Άλμα εις ύψος: Γούλας Γεώργιος της ΣΤ΄Τάξεως (1.20 μ)
Άλμα απλούν θηλέων: Τσιτσιπάτη Θωμαή της ΣΤ΄ Τάξεως (3.32 μ)
Σακκοδρομία: Παπανδρέου Παντελής της ΣΤ΄ Τάξεως
Αποδυτήριον: Σιδέρης Κων/νος της Ε΄Τάξεως



Σχολ. Έτος 1952-53

Δρόμος αρρένων 70μ.:Μήκας Χρήστος της ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος θηλέων 70 μ.: Βοσβοτέκα Βασ. της ΣΤ΄ Τάξεως
Άλμα (εις μήκος) απλούν αρρένων: Τέζιας Κ. της ΣΤ΄ Τάξεως (4.04 μ.)
Άλμα εις μήκος τριπλούν αρρένων: Μήκας Χρ. της ΣΤ΄ Τάξεως (8.86 μ.)
Άλμα εις ύψος αρρένων: Παπανδρέου Παντ. της ΣΤ΄Τάξεως (1.15 μ)
Άλμα απλούν θηλέων: Τσαπατόρη της Ε΄ Τάξεως (3.0 μ)
Άλμα εις μήκος τριπλούν θηλέων: Τζαβέλλα Ε. της ΣΤ΄ Τάξεως (5.60 μ.)



Σχολ. Έτος 1953-54

Δρόμος αρρένων 50μ.:Ζημάκας Ιωάννης της ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος θηλέων 50 μ.: Κανδύλη Ζωή της Δ΄ Τάξεως
Άλμα εις μήκος τριπλούν αρρένων: Σλημιστινός Δημ. της ΣΤ΄ Τάξεως (9.30 μ.)
Άλμα εις ύψος αρρένων: Κουτσουλιώτας Στεργ. της ΣΤ΄Τάξεως (1.20μ)
Γέμισμα των φιαλών δι’ ύδατος: Χατζηγιάννης Αθανάσιος της Γ΄ Τάξεως (3.0 μ)
Αυγοδρομία: Ριζοπούλου Ελένη της Γ΄ Τάξεως



Σχολ. Έτος 1953-54

«Αυγοδρομία» Α΄& Β΄ τάξεων :Βοσβοτέκας Θ.
«Σπρώξιμο πατάτας»: Βαϊνάς Δημ.
(Δεν υπάρχουν στοιχεία για τα υπόλοιπα αγωνίσματα)



Σχολ. Έτος 1955-56

Αρπαστόν ιππαστί αρρένων: Χατζηγιάννης Αθανάσιος της Γ΄ Τάξεως
Σακκοδρομία αρρένων: Κίκος Νικ. της Δ΄ Τάξεως
Αποδυτήριον αρρένων: Σλημιστινός Βασ. της Γ΄ Τάξεως
Δρόμος αρρένων 50μ.: Σλημιστινός Κ. της ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος θηλέων 50 μ.: Κανδύλη Ζωή της ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμοι μικρών της Β΄ τάξεως: Κουτσουλιώτας Ι.



Σχολ. Έτος 1956-57

Δρόμος αρρένων Ε,ΣΤ΄: Σλημιστινός Κ. της ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος αρρένων Δ΄,Γ΄.:Τομόπουλος Κ. της Γ΄ Τάξεως
Δρόμος θηλέων Ε΄,ΣΤ: Σλημιστινού Ε. της ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος θηλέων Γ΄,Δ: ΄Δαγκλέ Σουλτάνα της Δ΄ Τάξεως
Αθλοπαιδιά Α΄, Β ΄: Bαδραχάνης Νικ. της Α΄ Τάξεως



Σχολ. Έτος 1957-58

Δρόμος αρρένων 60μ.: Κανδύλης Ελευθέριος της ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος θηλέων 50 μ.: Δαγκλέ Σουλτάνα της Ε΄ Τάξεως
Δρόμος αρρένων Δ΄,Γ΄50 μ.:Τομόπουλος Κ. της Δ΄ Τάξεως
Δρόμος θηλέων Δ΄,Γ΄50 μ.: Δαγκλέ Αναστ. της Γ΄ Τάξεως
Αθλοπαιδιά Α΄&Β΄ «Κεράσια» Ζώνας Δημήτριος, Β΄ Τάξεως

*Στους διασχολικούς αγώνες Άργους Ορεστικού,
ο αθλητής Βοσβοτέκας Ζήσης ήλθε 2ος στα 80 μ. αρρένων με 12΄΄.10



Σχολ. Έτος 1958-59

Δρόμος Θηλέων 60 μ.: Δαγκλέ Σουλτάνα της ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος Αρρένων 60μ.:Ζώνας Παντελής της Ε΄ Τάξεως
Άλμα απλούν θηλέων: Ριζοπούλου Βάϊα της ΣΤ΄ Τάξεως (3.93μ.)
Άλμα απλούν αρρένων: Σκανδάλης Παναγιώτης της ΣΤ΄ Τάξεως (4.34 μ.)
Άλμα εις ύψος αρρένων: Βοσβοτέκας Θωμάς της Ε΄Τάξεως (1.20 μ)
Ρίψις σφαίρας εξ ελαστικού: Βαϊνάς Δημήτριος  (38.20 μ)

*Στους διασχολικούς αγώνες Άργους Ορεστικού:
Άλμα απλούν Θηλέων: Ριζοπούλου Βάϊα (2η)
Άλμα απλούν αρρένων:  Σκανδάλης Παναγιώτης (3ος με 3.71 μ.)
 Ρίψις σφαίρας εξ ελαστικού: Βαϊνάς Δημήτριος  (3ος )



Σχολ. Έτος 1959-60

Δρόμος Αρρένων: Ζώνας Παντελής της ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων 60 μ.: Σκανδάλη Βασιλική
Άλμα απλούν αρρένων: Τομόπουλος Κων/νος (4.60 μ.)
Άλμα απλούν θηλέων: Τομοπούλου Δήμητρα (3.45 μ.)
Άλμα εις ύψος αρρένων: Βοσβοτέκας Θωμάς της Ε΄Τάξεως (1.20 μ)
Ρίψις σφαίρας εξ ελαστικού: Ρίζος Αργύριος  (38.30 μ)



Σχολ. Έτος 1960-61

Δρόμος Αρρένων: Δαγκλές Δημήτριος της Δ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων.: Ζώνα Αγνή
Άλμα απλούν αρρένων: Χωματάς Θεοδ. (4.60 μ.)
Άλμα απλούν θηλέων: Κανδύλη Ολυμπία (3.73 μ.)
Άλμα εις ύψος αρρένων: Μπέκος Γεώργιος (1.15 μ)
Ρίψις σφαίρας εξ ελαστικού: Δεληγιάννης Απόστολος  (58.0 μ)



Σχολ. Έτος 1961-62

Δρόμος Αρρένων: Πέγιος Αθανάσιος της ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων.: Ζώνα Αγνή, ΣΤ΄ Τάξεως
Άλμα απλούν αρρένων: Τζιόλας Κων/νος. ΣΤ΄ (4.66 μ.)
Άλμα απλούν θηλέων: Ζώνα Αγνή  (4.66 μ.)
Άλμα εις ύψος αρρένων: Βαϊνάς Βασ. (1.18 μ.)
Ρίψις σφαίρας εξ ελαστικού: Ρίζος Αργύριος Ε΄  (45.0 μ)
«Λουκουμοφαγία»:  Αθανασιάδης Κων/νος
«Γιαουρτοφαγία»: Γ.Θ. Καπαχτσής Α΄
«Καβουροδρομία»: Βοϊδομάτης Ευάγγ.- Ρίζος Θεμ.



Σχολ. Έτος 1962-63

Δρόμος Αρρένων Γ΄,Δ΄ Τάξεως: Πορτοτάσης Θεόδωρος της Δ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων Γ΄, Δ΄Τάξεως .: Σκανδάλη Αικατερίνη, Δ΄ Τάξεως
Δρόμος Αρρένων Ε΄, ΣΤ΄ Τάξεως: Δαγκλές Δημήτριος της ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων Ε΄, ΣΤ΄Τάξεως .: Ζώνα Αγνή, ΣΤ΄ Τάξεως
Άλμα απλούν αρρένων: Σλημιστινός Δημ. (4.58 μ.)
Άλμα απλούν θηλέων: Τσιτσιπάτη Ελένη (3.95 μ.)
Άλμα εις ύψος αρρένων: Βοσβοτέκας Χαρ. ΣΤ΄ (1.15 μ.)
Ρίψις σφαίρας εξ ελαστικού: Μαυρίδης Κων/νος ΣΤ΄  (33,36 μ.)
«Το ψάρεμα»:  Δίγκας Θωμάς, Β΄
«Ποτηροδρομία»: Βαϊνάς Δημήτριος, Δ΄


Σχολ. Έτος 1963-64

Δρόμος Αρρένων Γ΄,Δ΄ Τάξεως: Κανδύλης Ιωάννης της Δ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων Γ΄, Δ΄Τάξεως : Κουλιούμπα Ζωή, Δ΄ Τάξεως
Δρόμος Αρρένων Ε΄,ΣΤ΄ Τάξεως: Δαρλαγιάννης Δημήτριος της ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων Ε΄, ΣΤ΄Τάξεως : Σαββαρίκα Ελένη, ΣΤ΄ Τάξεως
Άλμα απλούν αρρένων: Δεληγιάννης Κων/νος (3.90 μ.)
Άλμα απλούν θηλέων: Βοσβοτέκα Παρασκευή (3.90 μ.)
Άλμα εις ύψος αρρένων: Βοσβοτέκας Χαρ. ΣΤ΄ (1.05 μ.)
Ρίψις σφαίρας εξ ελαστικού: Δίγκας Κων/νος ΣΤ΄  (37,50 μ.)
«Καραμελοφαγία» νηπίων: Βιτανιώτη Βενετία



Σχολ. Έτος 1964-65

Δρόμος Αρρένων Ε΄, ΣΤ΄ Τάξεως: Κανδύλης Ιωάννης της Ε΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων Ε΄, ΣΤ΄Τάξεως: Βαδραχάνη Αγνή, Ε΄ Τάξεως
Δρόμος Αρρένων Γ΄, Δ΄ Τάξεως: Δεληγιάννης Ιωάννης της Δ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων Γ΄, Δ΄Τάξεως: Δαρλαγιάννη Βάϊα, Δ΄ Τάξεως
Άλμα απλούν αρρένων: Αθανασιάδης Κων/νος (4.55 μ.)
Άλμα απλούν θηλέων: Τσαπατόρη Κυριακή (3.50 μ.)
Ρίψις σφαίρας εξ ελαστικού: Πορτοτάσης Θεόδωρος (40,30 μ.)
«Γιαουρτοφαγία» άνευ διπλώματος, μόνον έπαθλον: Βιτανιώτης Αποστ.- Μπούρδας Τριαντάφ.
«Καραμέλλα» Α΄&Β΄ άνευ διπλώματος, μόνον έπαθλον: Κοντσιώτη Γεωργία



Σχολ. Έτος 1965-66

Δρόμος Αρρένων Ε΄, ΣΤ΄ Τάξεως: Κανδύλης Ιωάννης της ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων Ε΄, ΣΤ΄ Τάξεως: Βαδραχάνη Αγνή, Ε΄ Τάξεως
Δρόμος Αρρένων Γ΄, Δ΄ Τάξεως: Μήκας Κων/νος της Δ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων Γ΄, Δ΄Τάξεως: Βλάχου Θωμαή, Γ΄ Τάξεως
Άλμα απλούν αρρένων: Αθανασιάδης Κων/νος (4.20 μ.)
Άλμα απλούν θηλέων: Τσαπατόρη Κυριακή  ΣΤ΄(3.50 μ.)
Άλμα εις ύψος αρρένων: Σλημιστινός Γεώργιος (1.15 μ.)
Ρίψις σφαίρας εξ ελαστικού: Δίγκας Θωμάς (43,85 μ.)
«Κερασιοφαγία»: Βιτανιώτης Απόστολος
Δρόμος νηπίων: Εμμανουήλ Δημήτριος



Σχολ. Έτος 1966-67

Δρόμος Αρρένων Ε΄, ΣΤ΄ Τάξεως: Σκανδάλης Χρ. Κων/νος της ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων Ε΄, ΣΤ΄Τάξεως: Τζαβέλλα Ελένη, ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος Αρρένων Γ΄, Δ΄ Τάξεως: Δαρλαγιάννης Γεώργιος, Δ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων Γ΄, Δ΄Τάξεως: Βλάχου Θωμαή, Δ΄ Τάξεως
Άλμα απλούν αρρένων: Μήκας Κων/νος (4.54 μ.)
Άλμα απλούν θηλέων: Δαρλαγιάννη Βάϊα  (3.40 μ.)
Άλμα εις ύψος αρρένων: Δεληγιάννης Ιωάννης, ΣΤ΄ (1.25 μ.)
Ρίψις σφαίρας εξ ελαστικού: Δίγκας Θωμάς (51.0 μ.)
«Γιαουρτοφαγία»: Γκόγκος Ηλίας της Α΄& Τσίγκας Επαμεινώνδας της Β΄(ισόπαλοι)
«Λουκουμοφαγία»: Αναγνώστου Κων/να της Β΄τάξεως
«Το δύσκολο σήκωμα»: Βιτανιώτης Απόστολος-Γκαντιάς Γεώργιος
«Καβουροδρομία»: Βαϊνάς Γεώργιος-Γαλιλαίος Κων/νος
«Οι ουρές»: Δαρλαγιάννης Γεώργιος
Δρόμος νηπίων: Βράκας Θωμάς
Βράβευσις χορού [«Μακεδονικός»]: Μπάγγου Βάϊα της Στ΄



Σχολ. Έτος 1967-68

«Αποδυτήριον»: Φερραίος Νικόλαος, Στ΄
Δρόμος Αρρένων (80 μ.) Ε΄, ΣΤ΄ Τάξεως: Μήκας Κων/νος της ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων (60 μ.) Ε΄, ΣΤ΄Τάξεως: Δαρλαγιάννη Καλλιόπη, Ε΄ Τάξεως
Δρόμος Αρρένων (60 μ.) Γ΄, Δ΄ Τάξεως: Βιτανιώτης Απόστολος, Δ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων (50 μ.) Γ΄, Δ΄Τάξεως: Μήκα Αναστασία , Γ΄ Τάξεως
Άλμα απλούν αρρένων: Μήκας Κων/νος (4.72 μ.)
Άλμα απλούν θηλέων: Μαλιούφα Χαρίκλεια  (3.72 μ.)
Άλμα εις ύψος αρρένων: Δίγκας Θωμάς , ΣΤ΄ (1.20 μ.)
Άλμα τριπλούν αρρένων: Παπανδρέου Στυλιανός (9.28 μ.)
Ρίψις σφαίρας εξ ελαστικού: Δίγκας Θωμάς (50.90 μ.)



Σχολ. Έτος 1968-69

Δρόμος Αρρένων (80 μ.) Ε΄, ΣΤ΄ Τάξεως: Βιτανιώτης Απόστολος της Ε΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων (60 μ.) Ε΄, ΣΤ΄Τάξεως: Δαρλαγιάννη Καλλιόπη, ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος Αρρένων (60 μ.) Γ΄, Δ΄ Τάξεως: Τόλκος Ζήσης, Δ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων (50 μ.) Γ΄, Δ΄Τάξεως: Μήκα Αναστασία, Δ΄ Τάξεως
Άλμα απλούν αρρένων: Δαρλαγιάννης Γεώργιος, ΣΤ΄(4.90 μ.)
Άλμα εις ύψος αρρένων: Μπούρδας Τριαντάφυλλος,  ΣΤ΄ (1.25 μ.)
Άλμα τριπλούν αρρένων: Βιτανιώτης Παύλος, Ε΄τάξεως (9.30 μ.)
Ρίψις σφαίρας εξ ελαστικού: Σλημιστινός Γεώργιος, Στ΄ (38.10 μ.)
«Μπαλόνια» : Αφροδίτη Σαββαρίκα, Α΄
«Λήψις λουκουμιών» : Βοσβοτέκας Χρήστος, ΣΤ΄
Αθλοπαιδιά νηπιαγωγείου : Αστρίτης Σταύρος, νήπιον



Σχολ. Έτος 1969-70

Δρόμος Αρρένων (80 μ.) Ε΄, ΣΤ΄ Τάξεως: Βιτανιώτης Απόστολος της Στ΄ Τάξεως
Δρόμος Θηλέων (60 μ.) Ε΄, ΣΤ΄Τάξεως: Μήκα Αναστασία, Ε΄ Τάξεως
Δρόμος Αρρένων (60 μ.) Γ΄, Δ΄ Τάξεως: Δήμτσιος Γεώργιος Δ΄ Τάξεως
Άλμα απλούν αρρένων: Βιτανιώτης Παύλος (4.40 μ.)
Άλμα απλούν θηλέων: Μήκα Αναστασία (3.70 μ.)
Άλμα εις ύψος αρρένων: Γκαντιάς Γεώργιος,  (1.12 μ.)
Άλμα τριπλούν αρρένων: Βιτανιώτης Παύλος, ΣΤ΄τάξεως (9.50 μ.)
Ρίψις σφαίρας εξ ελαστικού: Ρίζος Δημήτριος, Στ΄ (46.0 μ.)

*Για την ίδια χρονιά ο δάσκαλος Ιωάννης Σιασιούκας, υπεύθυνος της ομάδας των μαθητών στους Διασχολικούς αγώνες στο Άργος Ορεστικό σημειώνει σε καταχωρημένο έγγραφο του Σχολείου:
«Ο αθλητής Βιτανιώτης Παύλος, πρωτεύσας σε δύο αγωνίσματα (Άλμα εις μήκος απλούν  με 4.10 μ. και Άλμα εις ύψος με 1.35 μ. ) έλαβεν το εν εκ των δύο διπλωμάτων (δια το Άλμα εις μήκος απλούν) παρά τας διατάξεις του ΣΕΓΑΣ τας προβλέπουσας την συμμετοχήν του ιδίου αθλητού εις δύο αγωνίσματα και την λήψιν δύο επάθλων».



Σχολ. Έτος 1970-71

Δρόμος Αρρένων (80 μ.) Ε΄, ΣΤ΄ Τάξεως: Δήμτσιος Γεώργιος  
Δρόμος Θηλέων (60 μ.) Γ΄, Δ΄΄ Τάξεως: Γκασιώνη Ελένη
Δρόμος Θηλέων (60 μ.) Ε΄, ΣΤ΄Τάξεως: Μήκα Αναστασία, ΣΤ΄ Τάξεως
Δρόμος Αρρένων (60 μ.) Γ΄, Δ΄ Τάξεως: Κανδύλης Θ. Κων/νος
Άλμα απλούν αρρένων: Σλημιστινός Ευάγγελος (4.15 μ.)
Άλμα απλούν θηλέων: Μήκα Αναστασία , της ΣΤ΄(3.30 μ.)
Άλμα εις ύψος αρρένων: Σκανδάλης Κων/νος,  (1.25 μ.)
Άλμα τριπλούν αρρένων: Σκανδάλης Κων/νος, ΣΤ΄τάξεως (9.20 μ.)
Ρίψις σφαίρας εξ ελαστικού: Βραγγαλής Κων/νος, (39.40 μ.)
Βράβευσις χορού [«Θεσσαλικός»]: Δαγκλέ Θωμαή 



Ναυτάκια της στεριάς. Γυμναστικές επιδείξεις (1968) . Στα δεξιά
 η διδασκάλισσα  Βάϊα Σιδέρη.
             

                       ΤΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ

Μια πιο προσεκτική ματιά στους νικητές των σχολικών αγώνων έχει τη σημασία της. Σημειώνουμε  τις καλύτερες επιδόσεις των μικρών πρωταθλητών για το παραπάνω διάστημα. Σύμφωνα μ’ αυτές οι επικεφαλής των πινάκων είναι και οι αθλητές με την καλύτερη διαχρονικά επίδοση.


Στο Άλμα εις μήκος απλούν αρρένων
1. Δαρλαγιάννης Γεώργιος, έτος 1969, επίδοση 4.90 μ.
2. Μήκας Κων/νος, έτος 1968, επίδοση 4.72 μ.
3. Τζιόλας Κων/νος, έτος 1962, επίδοση 4.66 μ.
4. Τέζιας Κων/νος, έτος 1954, επίδοση 4.63 μ.
5. Τομόπουλος Κων/νος, έτος 1960 επίδοση 4.60 μ.
6. Σλημιστινός  Δημήτριος, έτος 1963, επίδοση 4.58 μ.


Στο Άλμα εις μήκος απλούν θηλέων
1. Τσιτσιπάτη Ελένη, έτος 1963, επίδοση 3.95 μ.
2. Ριζοπούλου Βάϊα, έτος 1959, επίδοση 3.93 μ.
3. Βοσβοτέκα Παρασκευή, έτος 1964, επίδοση 3.90 μ.
4. Κανδύλη Ολυμπία, έτος 1961, επίδοση 3.73 μ.
5. Μαλιούφα Χαρίκλεια, έτος 1968 επίδοση 3.72 μ.
6. Μήκα Αναστασία, έτος 1970, επίδοση 3.70 μ.

Στο Άλμα εις μήκος τριπλούν αρρένων
1. Βιτανιώτης Παύλος, έτος 1970, επίδοση 9.50 μ.
2. Σλημιστινός Δημήτριος, έτος 1954, επίδοση 9.30 μ.
3. Παπανδρέου Στυλιανός,  έτος 1968, επίδοση 9.28 μ.
4. Σκανδάλης Κων/νος, έτος 1971, επίδοση 9,20 μ.
5. Μήκας Χρήστος, έτος 1953 επίδοση 8.86 μ.


Στο Άλμα εις ύψος αρρένων
1. Δεληγιάννης Ιωάννης, έτος 1967, επίδοση 1.25 μ.
        Μπούρδας Τριαντάφυλλος, έτος 1969, επίδοση 1.25 μ.
        & Σκανδάλης Στεργ. Κων/νος ,  έτος 1971, επίδοση 1.25 μ.
2. Γούλας Γεώργιος, έτος 1952, επίδοση 1.20 μ.
        Κουτσουλιώτας Στέργιος, έτος 1954 , επίδοση 1.20 μ.
        & Βοσβοτέκας Θωμάς, έτος 1959 , επίδοση 1.20 μ.

Στη Σφαιροβολία («ρίψις σφαίρας εξ ελαστικού») 
1. Δεληγιάννης Απόστολος, έτος 1961, επίδοση 58.0 μ.
2. Δίγκας Θωμάς, έτος 1967, επίδοση 51.0 μ.
3. Ρίζος Δημήτριος,  έτος 1970, επίδοση 46.0 μ.
4. Ρίζος Αργύριος, έτος 1962, επίδοση 45.0 μ.
5. Πορτοτάσης Θεόδωρος, έτος 1965 επίδοση 40.03 μ.



ΠΗΓΕΣ-ΑΡΧΕΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ




Η εργασία αυτή είχε δημοσιευθεί, σε διαφορετική μορφή το 1996, στην εφημερίδα "Το Βογατσικό" του Συνδέσμου Αποδημούντων  Βογατσιωτών Θεσσαλονίκης (και όπου με τον αείμνηστο Γιώργο Γκολομπία αρχικά κι έπειτα  με τον Γιώργο Γιαννούλη κρατούσαμε τη σύνταξή της από το 1991 ως το 1996). Τώρα, αφού έγιναν μερικές απαραίτητες προσθήκες, διευκρινήσεις και διορθώσεις, το κείμενο ξαναδίνεται σε ηλεκτρονική μορφή. Το αρχειακό υλικό που μου χρησίμευσε αποτελούν οι σημειώσεις και αναφορές των φακέλλων, με τα λίαν επιμελώς δακτυλογραφημένα θέματα, που διατηρούνταν στα ερμάρια του Δημοτικού Σχολείου Βογατσικού κυρίως από τον αείμνηστο Καλλίμαχο Βαϊνά. Μετά την αποχώρησή του δασκάλου αυτού από την ενεργό δράση και το σχολείο το 1971, αν και δεν εξέλειπε η ανάγκη να κρατούνται παρόμοια αρχεία, φαίνεται πως κάτι τέτοιο μάλλον δεν ξανάγινε σε οργανωμένη τουλάχιστο μορφή. Οι συγκεκριμένοι φάκελοι, βρέθηκαν στα χέρια μου λίγο προτού παραδοθούν στα ποντίκια και τη μούχλα του υπογείου του Σχολείου, όπου εξορίζονταν κατά καιρούς κάθε τι "άχρηστο" στους καιρούς (όμως πολύτιμο για τη συλλογική μνήμη).

                                                          ΝΩΝΤΑΣ ΤΣΙΓΚΑΣ

Η ΕΠΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΥΤΗΣ ΠΡΟΣΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΣΥΝΤΟΠΙΤΕΣ  ΣΑΝ ΜΙΑ  ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΕΛΑΧΙΣΤΗ  ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ -"ΕΚΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ" & ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΑΠΟ ΜΕΡΟΥΣ ΤΩΝ ΔΙΟΡΓΑΝΩΤΩΝ- ΣΤΑ "ΔΡΑΓΟΥΜΕΙΑ 2013" , ΤΑ ΟΠΟΙΑ  ΕΜΠΝΕΥΣΤΗΚΕ ΚΑΙ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΕ ΤΟ 2006 Ο  Χ.Τ. ΤΖΗΜΑΚΑΣ.