Θερινοί επισκέπτες, μικρό σεργιάνι, κόσμος που μακραίνει…

Μεγαλώνει το φεγγάρι νύχτα φωτεινή του Αυγούστου
μυρίζουν τ' άγρια γαρίφαλα μέχρι θανάτου

                                                          Μάρκος Μέσκος  Ψιλόβροχο, LXV

                                           Β΄ ΜΕΡΟΣ

Ανθισμένη εξώπορτα στο Βογατσικό (οικία Παναγ. Γιαννούλη,
 στα 1990 περίπου)

«Οι Αμερικάνοι»

H παρέα των Αμερικάνων, είτε κάθονται στο καφενείο κάτω από την κληματαριά είτε -πράγμα σπανιότερο- βολτάρουν, πιάνοντας σχεδόν πέρα πέρα το τζιαντέ, αποτελούν οπωσδήποτε αντικείμενο προσοχής. Καμιά φορά μετρώ μέχρι και δέκα άντρες στην παρέα. Ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους Βογατσιώτες για το ιδιαίτερο ντύσιμο με τα ολοκαίνουργια ρούχα  (κουστούμι γραβάτα συνήθως), καλοσιδερωμένα με τσάκιση, φαρδιά, αεράτα και ανοιχτόχρωμα, το δίχρωμο άσπρο-μαύρο ή λευκό σκαρπίνι και ρεπουμπλίκι τύπου Παναμά καθώς και για τους ιδιάζοντες και κάπως αφ’ υψηλού αρχοντικούς τρόπους.

 Από αριστερά προς τα δεξιά. Όρθιοι: Νικ. Νάντσιος, Αθαν. Τακαντζιάς,
  Αθαν. Σιμώτας, Χρ. Δαγκλές. Καθιστοί: Ζήσ. Ζώνας, Ιωάν. Παπανδρέου.
 Δεκαετία του '60 στον περίβολο του Αγίου Κωνσταντίνου.

Ο ευεργέτης του Δημοτικού σχολείου Χρήστος Δαγκλές με το μεγαλοπρεπές παράστημα και ύφος και  το θρυλικό πούρο αναμμένο και κρατημένο στο στόμα. Ο Ζήσης Ζώνας που υπηρέτησε και σαν πεζοναύτης στον Αμερικανικό στρατό. Ο πειραχτήριος και πληθωρικός Μηνάς Βράκας που κάποτε, με μια μικροσκοπική κινηματογραφική κάμερα για φιλμ των 8 χιλιοστών, κινηματογραφεί την ομήγυρη και τα ενδιαφέροντα της βόλτας σαν ρεπόρτερ. Ο Νίκος Νάντσιος με το παροιμιώδες του πάχος να ασθμαίνει πάντα, ακόμα και «στο ίσιωμα». Ο ευγενής Ντάφας Κορομήλης. Ο λεπτεπίλεπτος Θανάσης Τακαντζιάς («Τσαγανάς»). Τώρα που τον φέρνω στο νου μου όλο και πιο πολύ μου μοιάζει με τον παππού στην ταινία «Η Τιμή των Πρίτζι». Ο ανήσυχος και φιλοσοφημένος Κώστας Σιμώτας («Γκαντίνας»). Ο Κώστας Κατσές. Ο ψιλόλιγνος, μετρημένος και πρόωρα χαμένος Γιάννης Παπανδρέου. Είναι μαζί τους σχεδόν πάντα και ο δάσκαλος ο Κύριος Καλλίμαχος. Μια καθ’ εαυτού Λέσχη υψηλών προσώπων (VIP) και απαιτήσεων!

Εκπλήρωση

 

Κάποιοι,  νεότεροι, έρχονται από την Αμέρικα με άλλον αέρα. Φευγάτοι δέκα και παραπάνω χρόνια. Καζάντισαν, σήκωσαν κεφάλι. Επιστρέφουν για ολιγόμηνη παραμονή στη πατρίδα μιας κι  ήρθε ο καιρός της παντρειάς. Καθώς θα διαλέξουν νύφη από το χωριό, παρέλαση κάνουν οι προξενήτρες στο πατρικό σπίτι μήνες νωρίτερα. Οι υποψήφιοι γαμπροί έρχονται με καινούργια αμάξια: Σεβρολέτ, Κορβέτ, Πόντιακ, Φόρντ Μάστανγκ. Θηριώδη σαν μικρά γήπεδα. Καλογυαλισμένα, καμπριολέ με αυτόματο πτυσσόμενο ουρανό.  Τα φορτώνουν στο πλοίο κάνα δυο μήνες νωρίτερα και τα παραλαβαίνουν στο λιμάνι μόλις καταφθάσουν στον Πειραιά. 

   Χορός στα εξοχικά στον "Ασυρτό". Από αριστερά: Ανδρέας Βαϊνάς ("Αντρίας Ντούμπλης"),
 Γιάννης Καραλής, Κώστας Σαββαρίκας ("Παρτάλας"), Γιώργος Βιτούλας ("Ζιούρας").

Συναντιούνται με τους παιδικούς τους φίλους. Γλεντάνε ως το πρωί «στα εξοχικά» του Μπαμίνου (Χρήστου Κίτσιου)  και του Μπλιούρα (Θανάση Βλάχου) στον Ασυρτό. Πίνουν, τραγουδάνε κι αγκαλιασμένοι χορεύουν με παλιά μεράκια. Τους καλοτυχίζουν όλοι. Οι νεότεροι τους ζηλεύουν και όσο υπάρχει καιρός ακόμα σκέφτονται τον τρόπο να το σκάσουν κι αυτοί με την πρώτη ευκαιρία. Οι παλιοί φίλοι χαίρονται για τους  τυχερούς κι ευκατάστατους συνομήλικους και κρυφά μελαγχολούν για τη δική τους στριμωγμένη ζωή. Κι όμως κι οι καλότυχοι… στην Αμέρικα …στριμωγμένη (πολύ!) ζωή κάνουν κι εκείνοι. Αλλά αυτό δεν γίνεται καθόλου φανερό εδώ. Θα φύγουν μετά τα στέφανα  αγκαλιά μ’ ένα δροσερό κι όμορφο κορίτσι για τη σπορά του Βογατσικού στον Νέο Κόσμο… Όλο και πιο αραιά πλέον θα ξανάρχονται. Τη λιμουζίνα θα την αφήσουν φεύγοντας ίσως σε μάντρα της Αττικής προς πώληση. 

 

Έρχονται «οι μικροί»!

 

Με ανυπομονησία καρτερούμε όλο το χρόνο, αλλά ιδίως το καλοκαίρι, «αργά το απόγευμα να αφιχθούν με το λεωφορείο των Αθηνών μέσω Κοζάνης σε χαρτοδέματα μαζί με εφημερίδες και περιοδικά, όλοι εκείνοι οι περίφημοι «μικροί»: Ο «Μικρός Ήρως», Ο «Μικρός Σερίφης», ο «Μικρός Κάου-Μπόυ» καθώς και άλλοι αξιότιμοι και μη εξαιρετέοι: Ο «Καραγκιόζης», Ο «Μπλεκ», Ο «Όμπραξ», Ο «Μίκυ Μάους», ο «Ζαγκόρ».

 

Ο θρυλικός  Γιώργος Θαλάσσης, η Κατερίνα  και ο Σπίθας που κάνουν αντίσταση στους κατακτητές Γερμανούς, το ελληνόπουλο Δημήτρης Αδαμόπουλος (ή Τζιμ Άνταμς), η Ντιάνα, ο κάπταιν Κούπερ, ο Πεπίτο, ο Τσιπιρίπο. Ηρωικοί προστάτες του νόμου στο Φαρ Ουέστ  που συγκλονίζουν και ανατρέφουν μια ολόκληρη γενιά. Παίρνουν σιγά σιγά τη θέση της «Διάπλασης των Παίδων» και της «Ζωής του Παιδιού». Τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα» διαγράφουν επίσης μια παράλληλη θριαμβική πορεία.

«Πλην θερινής περιόδου»

Ολόκληρη τη χρονιά, εκτός της θερινής περιόδου, καταφθάνουν μια φορά τη βδομάδα και εναλλάξ ο Σινε- Ζέφυρος και Σινε- Φάρος από τη Μεσοποταμία και την Κολοκυνθού. Δυο ζωηρές υπενθυμίσεις θάλασσας στα οχτακόσια μέτρα υψόμετρο από την επιφάνειά της. Με έγχρωμες συχνά ταινίες και κάπως σύγχρονες. Ξένες και ελληνικές σινεμασκόπ. Η ιδιωτική πρωτοβουλία στο χώρο του θεάματος με προσιτό εισιτήριο.

 

Αποδράσεις στα πέριξ

O "Nτακαράς"!

Το πούλμαν μπορεί να μην είναι δικό μας, οι οδηγοί τους όμως είναι. Έτσι συχνά πυκνά μόλις κάποιος από τους τρεις τους Νίκος Κίτσος («Ταγματάρχης» ή «Παπαντίνας»), Θανάσης Σιμώτας (ή «Τσιάτσιος’ ή «Τσιατσιούλ’ς» ή «Μ’κρός») ή  Σταύρος Μαζαράκης (αυτός χωρίς παρανόμ’ γιατί  είναι γαμπρός Βογατσιώτης) βρεθεί με ρεπό, αγκαζάρεται με σύντομη διαδικασία από την παρέα, κι αρχίζει να φορτώνει για βραδινή εξόρμηση πότε για θερινό σινεμαδάκι στο Άργος Ορεστικό, πότε για γενναίο φαΐ με σουβλάκια ή σουβλιστά  και γλέντι μέχρι πρωίας στη «Ταβέρνα του Τσιτσάνη» στη Νεάπολη (Λιαψίστ’). Εκεί τραγουδά συχνά δημοτικά τραγούδια «το αηδόνι η Νίτσα Τσίτρα».

Τζιάμπας σινιμάς

Σινεμά ο Παράδεισος

Μπορώ όμως να μιλώ για καλοκαίρι και να μην θυμηθώ τον τζιάμπα σινιμά; Ένα άρρωστο μεγάφωνο που εκπέμπει μια αντάξιά του βραχνιασμένη μουσική συνδεδεμένο μ’ ένα  πικάπ της κακιάς ώρας. Ακούγονται κυρίως Τσάμικα, Καλαματιανά και Ρουμελιώτικα δημοτικά τραγούδια. Κι ύστερα:

—Ένα δύο, εναδύο, πφφ, πφφ, ένα, εναδύο… Απόψε στο χωριό σας το κινητό συνεργείο  της Νομαρχίας (ή της Μεραρχίας, αναλόγως) θα προβάλλει μια δραματική αισθηματική ταινία. Η προβολή της ταινίας θα αρχίσει στις οκτώ και τριάντα. Η προβολή θα γίνει εις την πλατεία. Η προβολή είναι τελείως  δ ω ρ ε ά ν !!!

Που πάει να πει: τζιάμπα!  Ο κυρ-Νομάρχης (ευλογημένο το όνομά του!)  και ο Μέραρχος (μπράβο του κι αυτόν!) βάζουν την υπογραφή τους κι έτσι κάθε δεκαπέντε μέρες έχουμε αυτό το καλοδεχούμενο δώρο. Βάζουν τα μηχανήματα και την ταινία αυτοί οι δυο, η κοινότητα την πλατέα κι η κυρά Ολυμπιάδα τον …τοίχο της, εμείς την ψάθινη καρέκλα και τα σκαπνιά. Για να μην τον αδικήσω βάζει καμιά φορά κι ο μπάρμπα- Λάμπρος τις καρέκλες του καφενείου του (όχι χωρίς φωνές και γκρίνια!)  στους απαιτητικούς πελάτες που βαριούνται να κουβαλήσουν από το σπίτι. Ο Γιώργος  Λιόγανος κι ο Πάντος Βιτανιώτης, θέλουν δε θέλουν, δανείζουν σε άλλους επιτήδειους τα στοιβαγμένα έξω από τα μανάβικά τους κασόνια. 
Βάζει βέβαια και τη βροντερή του φωνή «ου Χρήστους τ’ Γκύρ’».  Στεντορεία τη φωνή προβαίνει ου προυτόηρους (=πρωτόγερος, τελάλης) σε αναγγελία πρώτα από τη Λέσχη μεριά στο Παζάρι κι ύστερα από τον πλάτανο της Τζιαβέλαινας. Κλητήρας με τα όλα του. Θα μπορούσε να είναι μια χαρά τενόρος γιατί ήταν και καλλίφωνος. Αυτό που δεν μπορώ ακόμα να πιστέψω είναι πως προτού γεννηθεί ο πολύς Ρίτσαρντ Γκήρ είχαμε εμείς ήδη στο Βογατσικό έναν άμεσα εμπλεκόμενο με το  σινεμά: τον ... Χρήστου τ’ Γκύρ’!

Και ολίγη προπαγάνδα!

Είναι και κάποιος κοντός Ταγματάρχης του Πυροβολικού με φαλάκρα και μουστάκι -σαν τον Βαγγέλη Καζάν στις ταινίες του Αγγελόπουλου -που έρχεται συχνά και ανάμεσα στα «Ελληνικά Επίκαιρα» και το έργο ξετυλίγει ένα διπλωμένο σε ρολό πίνακα στα καλά καθούμενα και με μια βέργα στο χέρι αρχίζει να μας  παρουσιάζει σε αριθμούς «το έργον της Εθνικής Κυβερνήσεως». Της χούντας των αξιωματικών δηλαδή. Ακούμε υπομονετικά. Χειροκροτούμε λυτρωμένοι με φανερή ανακούφιση μόλις τελειώσει. Κάθε φορά, πριν ξεκινήσει την ομιλία του, αναζητά ανάμεσα στο πλήθος αν είναι παρόντες οι δυο αδελφοί αγροφύλακες Στέργιος και Δημητρούλας Σκανδάλης. Θέλει να είναι σίγουρος ότι όλα βαίνουν καλά και εις τους αγρούς μάλλον. Ο Αστυνόμος, που παρίσταται κι εκείνος στην αποψινή προβολή, του εμπνέει απόλυτη εμπιστοσύνη πως από πλευράς έμψυχου υλικού «πάμε καλά». Με τα αγρίμια της υπαίθρου, τα ξεκάρφωτα γουμαράγκαθα και τα αγριοπούλια όμως δεν μπορείς ποτέ να ’σαι σίγουρος...

 

 

Γουμαράγκαθα (φωτ. Ν.Τ.)

 

Ελληνικά επίκαιρα 

Όλα σχεδόν τα πρόσωπα των επικαίρων είναι για μας παντελώς άγνωστα. Για την ακρίβεια σχεδόν μη αναγνωρίσιμα αφού  «τα Επίκαιρα» ξεκινάνε με το φως της ημέρας που υπερισχύει της λυχνίας του μηχανήματος. Ξέφτια δόξας εφήμερης, πρόσωπα με δικαιοσύνη σβησμένα, σαλεύουν στον μπογιατισμένο με απαλό σιελ τοίχο και χάνονται ωραιότατα από τη μνήμη μας. Ούτε που θυμάμαι πια ποιοι κρατούσαν μυστρί, έκοβαν κορδέλες, στουκάριζαν σαμπάνιες σε πρύμνες πλοίων, άνοιγαν με τα χρυσά τους κλειδιά τις πύλες εκθέσεων… Άνθρωποι που χειροκροτήθηκαν, που εξυψώθηκαν ενώ μας είχαν στρογγυλοκαθίσει στο σβέρκο ετσιθελικά και με το στανιό, σβήνονται από την  αείδροσο μνήμη.

Κατεβαίνοντας στο Σάντοβο για γιορτή.

 

Παραίσθηση κατοίκου του άστεος

Ακόμα και δω πέρα, στην απρόσωπη  πόλη, τώρα μάλιστα που απόμειναν κι ελάχιστοι θερινοί κινηματογράφοι, μόλις πιάσει να σβήνει η μέρα θαρρώ πως θ’ ακούσω το Γκύρο με τη βροντερή μακρόσυρτη φωνή του να αναγγέλλει: «Ακ’σέτι πάσα ένααααας. Ήρθι ου τζιάμπας σινιμάαααας! Του έργου θα χιρίσει στις ουκτώωωωωωω!»

Και μόλις νυχτώνει, ώ του θαύματος, ξεκινά στον απέναντι τοίχο η προβολή με Νίκο Ξανθόπουλο, Παντελή Ζερβό, Λαυρέντη Διανέλλο, Άντζελα Ζήλια, Μάρθα Βούρτση, Βασιλάκη Καΐλα, Νίκο Κούρκουλο, Κώστα Κακαβά αν είναι να κλαίμε. Κι αν είναι για γέλια με Θανάση Βέγγο, Κώστα Χατζηχρήστο, Λάμπρο Κωσταντάρα, Βασίλη Λογοθετίδη, Διονύση Παπαγιαννόπουλο, Βασίλη Αυλωνίτη, Ντίνο Ηλιόπουλο, Γιάννη Γκιωνάκη, Νίκο  Ρίζο,  Γεωργία Βασιλειάδου και Σαπφώ Νοταρά...

Και πέφτω όπως τότε από το έξαφνα αναποδογυρισμένο, άνευ λόγου και αιτίας, καφάσι το αρπαγμένο από το μανάβικο, που μου χρησιμεύει για κάθισμα κρατώντας την κοιλιά μου από τα γέλια.

Το τζουκ μπόξ

Σαν πέσει το βράδυ ανάβουν τα χρωματιστά λαμπιόνια κάτω από την κληματαριά στο μαγαζί του Παντελή (καφενείον, ψητοπωλείον, ζαχαροπλαστείον. Όλα μαζί!). Είναι οι πρώτες τιμητικές βραδιές του ολοκαίνουργιου τζουκ μποξ που με μια δραχμή παίζει δυο πλευρές σαρανταπεντάρηδων δίσκων.

 

Από το Στου Προφήτ’ Ηλία τα σοκάκια, μέχρι το Τα τρένα που φύγαν και την Άπονη Ζωή μέχρι Σήκω χόρεψε συρτάκι ή πονεμένα του Καζαντζίδη κι ως την Ιτιά Ιτιά λουλουδιασμένη. Κι από  Γιάνγκα χορεύει η Άννα Μαρία, γιάγκα χορεύει και ο Βασιλιάς… που είναι πολύ τη μόδας μέχρι το Με φωνάζουνε Τζίνι το τζίνι το τζίνι. Μεγάλο σουξέ και το πρωτότυπό του Στάσερα μι μπούτο. Καθώς η τσίκνα από τα ψητά αρχίζει να περιφέρεται δεν είναι μόνη αυτή που μας ξελιγώνει. Πολλά από τα κορίτσια των παραθεριστών είναι στην εποχή τους. Για χάρη τους γίνονται τόσα ξέφρενα γλέντια.

 

 

«Ο Πρίγκηπας των κρίνων» ήταν κορίτσι

 

                                               

 

Η Νικολέτα Κάβουρα είναι ένα από αυτά. Στέκεται τα μεσημέρια μπροστά στο τζουκ μποξ και το φορτώνει μονόφραγκα. Ακούει  ιταλικά τραγούδια και εκστασιάζεται με κλειστά μάτια. Φορά τζιν κι έχει  δεμένο κόμπο στην κοιλιά το λευκό της πουκάμισο. Είναι  κουρεμένη  αγορίστικα και κυκλοφορεί με αγωνιστικό ποδήλατο! Θα χορέψει  για πολλά   χρόνια στο Λύκειο Ελληνίδων, θα γίνει αθλήτρια, γυμνάστρια κι έπειτα σαν  προπονήτρια της Εθνικής ομάδας ρυθμικής γυμναστικής (ensamble), θα αξιωθεί το Χρυσό στην Ολυμπιάδα του  Σίντνεϊ. Και, ναι! Την είδα να χορεύει έναν οργιαστικό Ζορμπά on camera τότε με τα παιδιά εκεί! Το πρόσωπό της  πάντα μου θύμιζε τον Πρίγκηπα με τα  Κρίνα της  Κνωσού. Πέθανε πολύ νέα...

Καύτρες πυγολαμπίδες

Στου Λάκκου τ’ Μητσιάν’ τα βράδια, έστηναν  χορό οι λαμπυρίτσες (πυγολαμπίδες). Λειτουργεί άραγε η παιδική μας μνήμη τόσο παραμορφωτικά ή μήπως στ’ αλήθεια όλες αυτές οι ζωντανές φωτιές έβγαιναν πράγματι από την καύτρα του τσιγάρου του μπάρμπα Τσικάλου που ανηφόριζε νύχτα για το σπίτι  αφού είχε πρώτα ξεσκονίσει όλο το παζάρι, μαζεύοντας αποτσίγαρα και συνάζοντας σε σακούλι τον λιγοστό τους καπνό, για να στρίψει αυτός δεύτερο χέρι τσιγάρο μιας και δεν είχε τα χρειώδη να αγοράσει μήτε και  χύμα; Νομίζω ο μπάρμπα Τσικάλος, καμπουριαστός και σκυμμένος αιώνια, ακόμα θα μαζεύει τις γόπες των τσιγάρων εκεί ψηλά που βρίσκεται τώρα. Γιατί τί άλλο να ’ναι  άραγε όλα αυτά τα σκόρπια εκατομμύρια-δισεκατομμύρια άστρα παρεκτός σπίθες από την παιδεμένη καύτρα του τσιγάρου του;                  

 

                                                                           

ΝΩΝΤΑΣ ΤΣΙΓΚΑΣ

   Η "Ντάντα" (η μικρή Αλεξάνδρα).
Φωτογραφία του 1945

Πρωτοδημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Το Βογατσικό (αρ. Φ. 77 & 78, Περίοδος Β΄ Ιούλιος -Αύγουστος και Σεπτέμβριος- Οκτώβριος 1991) με τον τίτλο "Επισκέψεις" και "Μνήμες καλοκαιριού", Τώρα ξανακοιτάχτηκαν, διορθώθηκαν, εμπλουτίστηκαν και ξαναδίνονται.  Οι παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες προέρχονται από το φωτογραφικό αρχείο του  Νώντα Τσίγκα.