Στέφανος Δραγούμης: Ο «δραγουμάνος» των Μακεδόνων

Στεφάνος Δραγούμης (1842-1923)

 

[Από αφιέρωμα της εφημερίδας "Μακεδονία" *] 

 Kείμενο του Στέλιου Κούκου

Η οικογένεια των Δραγούμηδων μοιάζει να λειτουργεί ως Δραγουμάνος¹ των Μακεδόνων στην Αθήνα του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Ήταν εκεί ως εξουσίαν κατέχοντες για να μεταφέρουν και να μεταφράζουν στη νεοσύστατη πρωτεύουσα και στον πνευματικό της κόσμο την αγωνία του ελληνισμού της σκλαβωμένης Βόρειας Ελλάδας. Ιδιαίτερα μάλιστα σε μια εποχή στην οποία οι Έλληνες Μακεδόνες δέχονταν μια βάναυση τρομοκρατική εθνικιστική επίθεση, η οποία τους ωθούσε σε μια ιδιότυπη εξωμοσία. Αυτή τη φορά όμως το διακύβευμα δεν ήταν η χριστιανική πίστη, αλλά η ιδιοπροσωπία των Ελλήνων της Μακεδονίας, όπως και η εγκατάλειψη της εν αιχμαλωσία μητέρας εκκλησίας, του οικουμενικού πατριαρχείου. Πράγμα βεβαίως που συνιστούσε επίσης την πλήρη εγκατάλειψη της καλλιέργειας των ελληνικών γραμμάτων και της αντίστοιχης πλούσιας και ζωοδότρας παράδοσης της ρωμιοσύνης. Ο βίαιος εκβουλγαρισμός ήταν το τίμημα για τη σωτηρία.

Έτσι η οικογένεια των Μακεδόνων Δραγούμηδων, με καταγωγή από το Βογατσικό της Καστοριάς, έκανε ό,τι μπορούσε για να ενισχύσει τους ντόπιους πληθυσμούς που ξεκίνησαν μόνοι τους, με πενιχρά μέσα, να αντιστέκονται στις βίαιες, βάρβαρες και δολοφονικές επιθέσεις που δέχονταν. Ο Στέφανος Δραγούμης, ο ιδιαίτερα μορφωμένος αυτός ευπατρίδης, μαζί με άλλα μέλη της οικογένειάς του δούλεψε με όλα τα μέσα για το καλό της Μακεδονίας. Και δεν άργησε να πληρώσει και η ίδια οικογένεια το τίμημα. Ο Παύλος Μελάς, παντρεμένος με την κόρη του Στέφανου Δραγούμη, Ναταλία, θα πέσει στη γη της Μακεδονίας και θα γίνει ο ήρωας, το σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα. Ο έμπειρος αξιωματικός του ελληνικού στρατού άφησε την Αθήνα και βρέθηκε πλάι στους μακεδόνες αγωνιστές που αντιστέκονταν σ' αυτόν τον βίαιο πόλεμο εναντίον της ελληνικής εθνικής αυτοσυνειδησίας. Ο θάνατός του, στις 4 Οκτωβρίου του 1904, επέσπευσε την αντίδραση της Ελλάδας και ενέπνευσε τους όπου γης Έλληνες...
Ο νομικός, πολιτικός και λόγιος Στέφανος Δραγούμης πρωταγωνίστησε όσο σχεδόν κανένας άλλος στην υπόθεση της διάσωσης του χαρακτήρα της Μακεδονίας και των Ελλήνων Μακεδόνων. Με το έργο του και τη μαχητικότητά του εντός και εκτός Βουλής υπενθύμιζε σε όλους το χρέος απέναντι στη μαρτυρική Βόρεια Ελλάδα. Εκλέχθηκε πολλές φορές βουλευτής, διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών και υπουργός άλλων χαρτοφυλακίων, ενώ για ένα διάστημα ανέλαβε και την πρωθυπουργία της χώρας.
Στις 12 Οκτωβρίου 1912, δηλαδή με την έναρξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου, διορίστηκε πρώτος πολιτικός διοικητής της Κρήτης, και με την έναρξη του Β' Βαλκανικού Πολέμου, τον Ιούνιο του 1913, διαδέχτηκε τον άλλο ευπατρίδη Μακεδόνα, Κωνσταντίνο Ρακτιβάν, στην πολιτική διοίκηση της Μακεδονίας. Όπως αναφέρει ο καθηγητής Χαράλαμπος Παπαστάθης για το έργο του στη Μακεδονία: "Ο Δραγούμης επεξέτεινε το υπάρχον αποκεντρωτικό διοικητικό σύστημα, σε σημείο που αυτό να προσεγγίζει την πλήρη αυτοδιοίκηση".
Τέτοιοι λαμπροί άνθρωποι θα πρέπει να μας εμπνέουν τις δύσκολες μέρες που διέρχεται ο τόπος και να τους τιμούμε. Ο Στέφανος Δραγούμης έφυγε πριν από 90 χρόνια, τον Σεπτέμβριο του 1923, σε ηλικία 81 ετών. Δυστυχώς πρόλαβε να δει τον γιο του, Ίωνα, λόγιο, διπλωμάτη και πολιτικό, πατριδολάτρη, ελληνολάτρη, ή ρομαντικό εθνικιστή όπως τον χαρακτήρισαν, να δολοφονείται άδικα εν μέση οδώ σε ηλικία 42 ετών, θύμα του πάντα ολέθριου εθνικού διχασμού...

ΣΗΜ.

1. δραγουμάνος  < tercüman (τουρκικά)= διερμηνέας, μεταφραστής.

Kατά την εποχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ο Δραγουμάνος ήταν σημαντικό αξίωμα και οι Φαναριώτες που το κατείχαν συνήθως, δεν ήταν απλοί μεταφραστές. Ηταν έμπιστα άτομα προς τον Σουλτάνο και είχαν άποψη στα ζητήματα της διπλωματίας, χωρίς πάντως να αποτελούν υπουργούς εξωτερικών. Οι δραγουμάνοι έπρεπε να γνωρίζουν αραβικά, τουρκικά και τουλάχιστον δύο ευρωπαϊκές γλώσσες. Η λέξη απαντά και σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, επειδή διαδόθηκε την εποχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Ενετοκρατίας

* Κείμενα από το αρχείο εφημερίδων «Μακεδονία», «Εμπρός», «Σκριπ»
   Επιμέλεια αφιερώματος, εισαγωγή: Στέλιος Κούκος , skoukos@makthes.gr
   Για να διαβάσετε το αφιέρωμα σε μορφή pdf πατήστε εδώ