ΟΝΟΜΑΤΟΘΕΣΙΑ ΣΤΗΝ ΤΟΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΒΟΓΑΤΣΙΚΟΥ

 

 Περιοχές στη ευρύτερη ζώνη του οικισμού, Γειτονιές, Δημόσιες Κρήνες («πηγάδια»), Αλώνια, Ναοί, Παρεκκλήσια, Ξωκκλήσια και Εικονοστάσια

 

 

Να σι δώσου μιά

να πας στ’ «Γκουγκουτσαριά»

να σι δώσου δγιό

να πας στουν «Ασυρτό»!

 

Ο παρακάτω κατάλογος είναι σε αρχική και σχετικά πρόχειρη μορφή ακόμη. Θα έχει ασφαλώς ελλείψεις αλλά και λάθη. Συντάχθηκε προκειμένου να αποτελέσει την αρχή μιας συστηματικότερης καταγραφής. Μακάρι τα όσα αναφέρονται εδώ (όπως και άλλα που ενδεχομένως έχουν παραλειφθεί) να σημανθούν σε διαδικτυακό χάρτη από κάποιον που θα θελήσει να ασχοληθεί σοβαρά. Αυτό ως πρόταση (και ως πρόκληση μαζί)  θα επιθυμούσα να εννοηθεί.

 

ΠΕΡΙΟΧΕΣ

(ο) Πύργους.  Η περιοχή όπου και το ξωκλήσι του Αγίου Θωμά.

(το) Σκάπιτου. Βόρεια του χωριού προς τον Αη Γιώργη. Σημαίνει δρόμος φυγής/διαφυγής.

(η) Μούζγκα. Το μέρος που κρατάει το νερό (μουσγκιάζ’)

(το) Νταμάρ’. Σε άλλα μέρη του κόσμου θα το διατηρούσαν ως αξιοθέατο μνημείο της φύσης και όχι σαν μέρος για μπάζωμα. Η μέθοδος της καταστροφής του υπήρξε υποδειγματικά αποτελεσματική 

(η) Απαγουριμέν’. Η Απαγορευμένη. Το μέρος πάνω από τη Δεξαμενή όπου απαγορευόταν (προσχηματικά) η βόσκηση. Είχε ποώδη βλάστηση που συγκρατούσε το χώμα.

(οι) Μπιστιριές. Κάτω από την Απαγουριμέν’ βρίσκονται οι Μπιστιριές (μέρος γεμάτο κοφτερές πέτρες) που τις παρέσυρε και τις κατέβαζε στο Λάκκο το νερό της βροχής.

(το) Προυσήλιου [Προσήλιο]

(το) Μιλίσσ’ [Μελίσσι]

(το) Καστρί

(το) Κουκούλ’ [Κουκούλι]

(τα) Γιουφύρια [Γεφύρια]. Εκεί υπάρχει ακόμα η γέφυρα πάνω από  τη χειμαρρώδη κοίτη του Λουσκιώτη.

(ο) Πόρους [Πόρος/ «Τακαντζιάδ’κα»]. Εύφορο μέρος. Εδώ συναντιούνταν πέντε δρόμοι: Ο πρώτος κατέβαινε από το Καστρί. Ο δεύτερος από τα Γιουφύρια και από τα τσιαΐρια τα’ Καραγιώργ’. Ο τρίτος από το Βογατσικό. Ο τέταρτος ερχόταν/οδηγούσε από/σε Κλεισούρα. Ο πέμπτος από το Σιάν’ [=Σισάνι] και το Μπλάτσ’(ι)[=Βλάστη]. Υπήρχε και Χάνι εκεί με επιγραφή: Πεντάπορο-Πέντε Στράτες.

τ’ Δισπότ’ του χουράφ’

τοὺ Ρ’ζό

Mυλουνόπιτρις [Μυλωνόπετρες]

τοὺ Ρ’μάν’=το ρουμάνι, το δάσος

(το) Κιφαλόβρ’σου. Εδώ και το υδραγωγείο του Βογατσικού.

(τα) Παλιάμπιλα. Υπήρχαν αμπέλια  με παλιά κλήματα.

(το) Σάντ’βου ή Σάντουβου(σλαβ. λέξη που σημαίνει  το μέρος που έχει πολλά νερά). Υπήρχαν παλιά εκεί υδρόμυλοι και υδροτριβεία (μπατάνια) το ένα διατηρείται μέχρι σήμερα. (Την ονομασία τη συναντάμε και στη Μεσσηνιακή Μάνη. Η παλιά ονομασία της Καλλιθέας Ελασσόνας. Υπάρχει και πόλη στη Βουλγαρία με το ίδιο όνομα).

Λουσκιώτ’ς ή Μουρίκ’. Παραπόταμος του Αλιάκμονα που πηγάζει από το όρος Μουρίκι (Μωρύκειον όρος). Η άρδευση των κτημάτων όπως η τροφοδότηση με νερό για την κίνηση των υδρομύλων και των υδροτριβείων  της περιοχής του Σαντόβου γινόταν από αυτόν.

(του) Κουντουγιάνν’ [«Μπαντραχανάδ’κα»]

 (το) Κατσάντ’βου

(η) Κ’λούρ’. Η Κουλούρα, νησίδα ξηράς μέσα στο ποτάμι.

(η) Κιρασιά

(τα) Λαζαράκια ή του Λαζαράκ’. Λέγεται ότι πήρε την ονομασία από κάποιον γυρολόγο μικρέμπορα Λαζαράκη που δολοφονήθηκε και εκεί πετάχτηκε το πτώμα του.

(η) Λαζ’νιά ή Λαζνιές. Εκχερσωμένο δάσος.

(η) Λούν’. Όταν «φούσκωνε» το ποτάμι έφερνε νερό ποταμίσιο στο μέρος (λούντζιν).

(η) Πλάκα

Καλόγιρους. Σημείο στο Σάντοβο όπου τα νερά του Αλιάκμονα βαθαίνουν αρκετά.

(τα) Κριββάτια

(τα) Καράβια, ή Καραβάκια. Στο σημείο αυτό επειδή δεν υπήρχε γέφυρα ή άλλος τρόπος να περάσεις το ποτάμι είχαν φτιάξει αυτοσχέδια μικρές ξύλινες πλατφόρμες (καράβια)  που σύστημα σκοινιών και μακαράδων (τροχαλίες) περνούσαν απέναντι.

(η) Μουτσιάλ’ ή Μότσιαλ’= μέρος με πολλά νερά.

(η) Λούτσα, η Καραβ’λούτσα και η Παλιολούτσα (Στα νοτιοανατολικά του χωριού)

Γκουλασιάνους

Κόκκιν’ Πέτρα

Ουρθή Στράτα

Τρανή Στράτα

Μαριάς Πέτρα

Πυρουβουλικό. Το μέρος στην ανατολική είσοδο του χωριού όπου είχε τις εγκαταστάσεις του το Τάγμα Πυροβολικού.

(η) Καλόγρια. Ανατολικά. Πίσω από την πλαγιά του Προφ. Ηλία. Σ’ αυτό το μέρος λέγεται ότι έμενε μία κοπέλα από το χωριό που είχε γίνει καλόγρια.

Σύνουρου Τα όρια μεταξύ της περιοχής Κωσταραζίου-Βογατσικού

Ισιώματα

Τ’ς Τρίχας του Γιουφύρ’ (χωρίς γέφυρα)

Τουρκουμνήμουρα. Υπήρχε εκεί μουσουλμανικό νεκροταφείο.

Τουρκόδρουμους. Λιθόστρωτο μονοπάτι (καλντερίμι) που χρησιμοποιούσαν οι τούρκοι επειδή απέφευγαν να περνούν μέσα από το Βογατσικό.

(η) Μπάνια

Παλιόστρουγκα

Παλιουκόπρ’

Μίσιους

Σ’ ντ’ Μπάρα. Είχε πολύ καλό (εύγευστο και δροσερό) νερό.

Γκουγκουτσαριά

Ύψουμα (και Υψώματα)

[το] Ἀϊνέρ’ (το Αγιονέρι)

Τ’ς Τρίχας του γιουφύρ’

Τ’ς Αργούσας του Πηγάδ’

Τ’ς Βάτσιους του Πηγάδ’

Τ’ Ανιμ’κό τ’ Αλών’

 Ου Ντόβας

ΓΕΙΤΟΝΙΕΣ & ΤΟΠΟΣΗΜΑ

Του Παζάρ’

Ου Λάκκους

Τα Μάρμαρα

Οι Γιαννάδις

Η Ράχ’

Ου Καζιούκουρας

Οι Κνιές

Τ’ς Μπέλλας (Στζμπέλλας/ εκ του Madame Belle’s)

Ασυρτός

Δισπότ’ Ράχ’

Τ’ Λιόκα του δέντρου

Τ’ Κούκκ’ του Σκαπνί

Τ’ Λιόκα του Δέντρου

στοὺν Άη Θουμά, Πύργους

στοὺν Άη Γιώργ’

στοὺν Άη Θανάσ’

στοὺν Ἀη Λιά

στοὺν Άη Ν’κόλα

στοὺν Άη Γιάνν’ στοὺ Προυσήλιου

 

                                       Η παλιά Οικουρική (οικία Κουλιούμπα) και η Κιραμίδα

ΑΛΩΝΙΑ

τ’ Φίγκα τ’ αλώνια ή Φιγκαταλώνια

τ’ Ζαμ’αν’ τ’ Αλών’

τ’ Νταγκλέ

τ’ Σιαρμπέζ’

Τακαντζιάδις

Τσαγανί

Στ’ Ράχ’

τ’ Μπότζιάρ’ τ’ αλών’

τ’ Τζούλη

τ’ Ζιάκα τ’αλών’

Ντιντή τ’ Αλώνια

Ντιλιγιανάδ’κα

 

                                                                         Ου Τζίτσκους

 

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΚΡΗΝΕΣ

Ασυρτός

Δεληγιαννάδ’κα

Παπαδράμ’ς  (από το Παπά-Αβραάμ;)

Σκλήκας/Τζούρους

Ντόβας

Κιραμίδα (Λέγεται πως είχε μακράν το καλύτερο νερό της περιοχής του Βογατσικού. Θυμούμαι τον μακαρίτη καθηγητή των Θρησκευτικών, στο Γυμνάσιο Άργους Ορεστικού Λαμπρίδη, που έλεγε ότι ερχόταν δις της εβδομάδος και γέμιζε πλαστικά κάνιστρα με νερό από την Κεραμίδα για να πίνουν στο σπίτι τους).

Χατζήπαπας

Τζίτσκους

Τζίνας

Ουβριός (δημόσια κρήνη που φέρεται να έχει κατασκευαστεί από Εβραίους τεχνίτες/έφερε επιγραφή με Εβραϊκή γραφή;)

Στου Νταμάρ'/ποτίστρα

Στ’ Λιόκα του δέντρου/ποτίστρα

 

                                                                      Ου Χατζήπαπας

 

 

ΝΑΟΙ-ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑ-ΕΞΩΚΚΛΗΣΙΑ-ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΑ

 

                                            Η βαρκούλα του δικού μας Άη-Νικόλα

1.   Άγιος Θωμάς (Άη-Θουμάς στουν Πύργου)

2.   Άγιος Γεώργιος (Άη Γιώργ’ς στου Σκάπιτου)

3.   Άγιος Αθανάσιος (Άη Θανάη’ς)

4.   Προφ. Ηλίας (Άη Λιάς)

5.    Άγιος Ιωάννης (Άη Γιάνντς στου Προυσήλιου)

6.    Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής (Αγιά Παρασκιβή)

7.   Αγία Παρασκευή στον Ασυρτό [δωρητής Δημ. Οικονόμου]

8.    Άγιος Νικάνορας(Άη Ν'κάνουρας-Η Απάν η ικκλησιά)

9.  Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου

10.   Παρεκκλήσιο Αγ. Ιωάννη του Χρυσοστόμου [δωρητής Βαπορίδης Ανδρ.]

11.  Ι.Ν. Δώδεκα Αποστόλων (Η Κάτ’ η ικκλησιά)

12.    Αγίων των Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού

13.  Κοιμήσεως Θεοτόκου-Παναγίας Μαλεβή

14.  Άγιος Νικόλαος (Άη Νκόλας)

15.   Άγιος Νεκτάριος [δωρητής Π. Κουτσουλιώτας]

16.   Ι.Μ. Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης [Μοναστήρι και Αγίασμα]

17.   Η Παναγιά στα αμπέλια

18.  Η Παναγιά στο Σάντοβο

19. Άγιοι Θεόδωροι (Σάντοβο)

20. Άγιος Δημήτριος (Κεφαλόβρυσο)

21.       Άγιος Αθανάσιος και Άγιος Παντελεήμων στο Κατσάντ’βο [Δωρεά Αθαν. Γούλα]

22.  Ζωοδόχος Πηγή (στο παλαιό βενζινάδικο Παπανδρέου) 

23.   Άγιος Νικόλαος (στο Κοντογιάννη)

24.  Άγιος Ιωσήφ ο αράπης στη Μπάνια

25.  Παναγία η Αργούσα (στο ομώνυμο πηγάδι)

26.  Άγιος Βοναπάρτης και Αγία Αγλαΐα (στο Κουκούλι)

27. Αγ. Ιωάννης και Συμεών (στο Κουκούλι)

 

Το εικονοστάσι Των Δώδεκα Αποστόλων
 

Εικονοστάσια υπάρχουν: Στη στροφή, του  Αγίου Θωμά, στο νταμάρι, της Αγ. Βαρβάρας, δίπλα στο παλιό αστυν. Τμήμα, των Δώδεκα Αποστόλων, στο Πυροβολικό της Αγίας Βαρβάρας & Αγίου Νικολάου και Άγιος Γεώργιος, κοντά στο ομώνυμο μοναστήρι-αγίασμα, του Αγίου Κωνσταντίνου και στο Κεφαλόβρυσο, της Αγίας Βαρβάρας .

 

ΝΩΝΤΑΣ ΤΣΙΓΚΑΣ

 

                                                                    Ου Πόρους

 

 

Φωτογραφίες : Νώντας Τσίγκας

 

[Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Το Βογατσικό", αρ. φ. 146/47ος χρόνος, σελ. 12-14].