Ένα διήγημα του Γ. Χρήστου*

Τ ο  ά π ι σ τ ο   σ κ υ λ ί

*Ο Γ. Χρήστου (ψευδώνυμο του Γ.Χ. Μόδη) εξέδωσε το 1939 στο Τυπογραφείο Σ.Μ. Κωνσταντινίδη στη Φλώρινα τη συλλογή διηγήσεων με τον τίτλο "Πάντεφ ο δυναμιτιστής και άλλες ιστορίες". Στο 238σέλιδο αυτό βιβλίο συμπεριλαμβάνεται και διήγημα  με τον τίτλο "Το άπιστο σκυλί"(στις σελίδες 75-81). Με τον τίτλο αυτόν ...φιλοδωρεί ο συγγραφφέας κάποιον φανταστικό (;) ήρωα με τό όνομα  Νάκο Τζόλα αγωγιάτη από το Βογατσικό. Άτομο επιρρεπές στις χωρίς έλεγχο απολαύσεις του οινοπνεύματος, μάλλον άπληστο, όλο ισχυρογνωμοσύνη καιξεροκεφαλιά, μνησίκακο και με υστεροβουλία που καταλήγει εξ αιτίας αυτών των αρετών του χαρακτήρα του να καταδώσει στους ...Τούρκους ακόμα και τους επιχειρηματίες αδερφούς Χατζή από το Σόροβιτς (σημερινό Αμύνταιο)που του εμπιστεύονται συχνά αγώγια με την πραμάτεια τους. Η κατάληξή του φυσικά είναι να φάει της χρονιάς του γιατι υπολογίζει χωρίς το νοικοκύρη. Στο πρόσωπο αυτό απαντούμε μερικά από τα πιό αρνητικά στοιχεία της ιδιοσυγκρασίας ακόμα και του σημερινού βογατσιώτη...

Το κείμενο  εντόπισε και μου χάρισε πριν αρκετά χρόνια ο φίλος οινοποιός Γιάννης Χατζής, εγγονός των Χατζήδων που ζει στο Αμύνταιο, τον οποίο και ευχαριστώ θερμά. 

Αναρρωτιέμαι όμως...
Αφού οι Χατζήδες είναι πραγματικά πρόσωπα... μήπως ...κι ο Νάκος Τζόλας ...δεν αποτελεί απλώς προϊόν της συγγραφικής φαντασίας;

                            Φωτο: Τάκης Τλούπας

                                        Φωτό: Κώστας Μπαλάφας

H προέλευση του επωνύμου "Δραγούμης"

ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΣΤ. ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ

Μια επιστολή του Φιλίππου Στ. Δραγούμη προς την εφημερίδα Μακεδονία-Θράκη το 1960.

H επιστολή που αναδημοσιεύεται παρακάτω "κυκλοφορεί" ευρέως στο διαδίκτυο. Μ' αυτήν ο Φίλιππος προσπαθεί να απορρίψει κάθε σύνδεση-σχέση προς την τουρκικήν του ονόματος "Δραγούμης" και εξηγεί την "Ηπειρωτική και Αλβανική" του προέλευση. 

Προτού προβώ στην ανάρτησή της συμβουλεύτηκα τον αγαπητό μου φίλο Μάρκο Δραγούμη, γυιό του αείμνηστου Φιλίππου, που μου επιβεβαίωσε την αυθεντικότητα τόσο της επιστολής όσο και την "ειλικρίνεια" των γραφομένων σ' αυτήν από τον πατέρα του πριν από 55 χρόνια...

 Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Βογατσικό πολλοί συνεπώνυμοι των Δραγούμηδων, συγγενείς των ή όχι, αποκαλούνται/φέρονται ως Νταγκουμάδες. 

«..Φαντάστηκα έναν Ελληνισμό μεγάλο, έμορφο, με την δημοτική του γλώσσα, έναν Ελληνισμό, πού περιλαβαίνει μέσα του καί την αλβανική ψυχή καί γλώσσα, τη συγγενική του»

                                                                                         Ίων Δραγούμης («Ο Ελληνισμός μου καί οί Έλληνες»)

   "Στο φύλλο της 15νθημερης εφημερίδας «Μακεδονία-Θράκη» της 20ης Οκτ. 1960 ξαναδημοσιεύεται, παρμένο από τη «Μακεδονία» (15-10-1960) της Θεσσαλονίκης άρθρον του ""Βόρειου" [ ψευδωνυμο αρθρογράφου με μόνιμη στήλη]  με τον τίτλο «Η Θεσσαλονίκη και ο κόσμος», που αναφέρει επιστολήν από την Κοζάνην, όπου ανάμεσα στ' άλλα ξενικής προελεύσεως οικογενειακά ονόματα περιλαμβάνεται και το της ιδικής μας, ως Τουρκικής προελεύσεως από τη λέξη «δραγουμάν» [=διερμηνεύς]. Η λέξη όμως δεν προφέρεται στη Τουρκική γλώσσα δραγουμάν αλλά τέρτζουμαν και προέρχεται από την περσική [γλώσσα].Για τούτο η σωστή μορφή αυτή αποτελεί επί πλέον ένδειξη, ότι το όνομά μας δεν έχει τουρκική η περσική προέλευση.
Κατά την οικογενειακή μας προφορική παράδοση, καθώς και από την τοπικήν ευρύτερη του Βογατσικού Καστοριάς, ιδιαίτερης πατρίδος μας, η οικογένεια μας μαζί με άλλες ήλθ' εκεί από την Ήπειρο, την «Αρβανιτιά» όπως την έλεγαν τότε, και ο αρχηγέτης της, ονομαζόμενος όχι Δραγούμης, αλλά Δραγώμας, ήταν κατά την παράδοση αυτή τον 15ο αιώνα πρωτοπαλλήκαρο του Σκεντέρμπεη, δηλαδή του Αλβανού εθνικού ήρωα [και λογίου] Γεωργίου Καστριώτη. 

Γεώργιος Καστριώτης ή Σκεντέρμπεης

Και πραγματικά ευρίσκομε στην Ήπειρο δυο χωριά, το ένα κοντά στη Ζίτσα μ' ερείπια βυζαντινού πύργου (που φέρει τ' όνομα Δραγώμη ή Δραγούμη παρά το Σουλόπουλο, και το άλλο στην κοιλάδα του Κωκυτού, παραποτάμου του Αχέροντος, ανάμεσα στην Παραμυθιά και στο Σούλι, που φέρει τ' όνομα Δραγούμη. Πιστεύω λοιπόν πως είτε τα χωριά αυτά ονομάσθησαν έτσι απ' τ' όνομα του ιδρυτή των Δραγώμα ή Δραγούμη, είτε η οικογένεια μας καταγόμενη απ' αυτά πήρε και την ονομασία τους, όπως συνηθίζεται στην Ήπειρο και στην Αλβανία.

Γεγονός επίσης είναι πως και άλλες οικογένειες στο Βογατσικό κατάγονται από την Ήπειρο και φέρουν ονόματα Ηπειρώτικα και δη Σουλιώτικα, όπως Μπότσαρης, Τζαβέλας, Δαγκλής κλπ.
Είναι λοιπόν ιστορικά γνωστό, πως οι αρχικώς δίγλωσσοι (Αλβανόφωνοι και Ελληνόφωνοι) Σουλιώτες κατάγονται από τα υπολείμματα του στρατού του Σκεντέρμπεη που, όταν έχασαν τον αρχηγό τους, κατέβηκαν από τη μέση Αλβανία, όπου στην Κρόιαν ήταν η έδρα του Γεωργίου Καστριώτη, κατά σταθμούς νοτιώτερα στην Ήπειρο και τελικά εγκαταστάθηκαν στα βουνά του Σουλίου.

Επειδή εξακολουθούσαν οι επιδρομές εξισλαμισμένων Αλβανών ή «Τουρκαλβανών» και ο συστηματικός εξισλαμισμός των κατοίκων της Ηπείρου, όσοι δεν δέχονταν ν' αλλαξοπιστήσουν και δεν εύρισκαν πια καταφύγια στα ορεινά μέρη της Ηπείρου, κατέφευγαν άλλοι στα Επτάνησα, άλλοι στη Βενετία η στην Νότιαν Ιταλίαν και Σικελία, άλλοι στην Κρήτη και στα νησιά του Αιγαίου και άλλοι στη Μακεδονία κλπ. Έτσι και η οικογένειά μου κατά τον 16ο η 17ο  αιώνα κατέφυγε μόνη η μ' άλλους συμπατριώτες της στη δυτική Μακεδονία, στο Βογατσικό της Καστοριάς, για να μην τουρκέψη. Εκεί ξέρουμε θετικά πως εγεννήθη ο προπάππος μου Μάρκος Αθανασίου Δραγούμης στα 1770, που πέθανε στην Αθήνα στα 1854.
Τ' όνομά μας λοιπόν προέρχεται από την Ήπειρο και την Αλβανία και δεν έχει καθόλου τουρκικήν προέλευση".

                                                             

                                                   Φίλιππος Στεφ. Δραγούμης

Πάσχα 1955 "στο Πυροβολικό"

....τρεις Έφεδροι αξιωματικοί  κι ένας Λοχίας μένουν "μέσα"...

[...]  Αν εξαιρέσουμε την επιθυμία των στρατιωτών να βρίσκονται, τις Άγιες ημέρες του Πάσχα, κοντά στα αγαπημένα τους πρόσωπα, άνετα θα μπορούσα να πούμε, πως, στο στρατό περνούν πολύ καλλίτερα.   Στη φώτο μας,  στο αριστερό δίδυμο, οι έφεδροι ανθυπολοχαγοί, Ψαραδέλης Γρηγόρης, από Αθήνα και Λαμπρόπουλος Γιάννης, από τον Πειραιά, ενώ, το δεξιό δίδυμο αποτελούν, δύο συμπατριώτες μας, δύο αχώριστοι παιδικοί φίλοι και συμμαθητές στο Δημοτικό και το γυμνάσιο Πτολεμαϊδος, που μαζί υπηρετούν και την στρατιωτική τους θητεία, στις μονάδες Πυροβολικού και αντιαεροπορικού αντίστοιχα, στο γειτονικό μας Βογατσικό Καστοριάς, ο Λοχίας, Αδαμίδης Μίμης (Μπάτζης) και ο γράφων Ανθυπολοχαγός , Καζαντζής Γιώργος. 

                                                                                    [από το blog   O Kailariotis]

Στο "Προσήλιο" στις 4 Απριλίου 1943...

ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ
για ένα έγκλημα των Ιταλών κατακτητών

από την Neue Nationalgalerie, Berlin [ φωτ. N.T.]

Στις 4 Απριλίου του 1943 απόσπασμα της ιταλικής Μεραρχίας Pinerolo κάτω από τις διαταγές του στρατηγού Τζιοβάνι Ντελ Τζιούντιτσε (Del Giudice),  συνέλαβε 13 βογατσιώτες άνδρες κάθε ηλικίας (κατά το πλείστον πολύ νέους, μεταξύ δε αυτών και έναν ιερέα) και αφού τους οδήγησε στη θέση Προσήλιο έξω από το Βογατσικό τους εκτέλεσε "δια τυφεκισμού".

Τα ονόματα των 14 νεκρών που αξίζει να θυμόμαστε:

Κωνσταντίνος Χ. Αναγνώστου

Χρυσόστομος Γ. Δαρλαγιάννης

Κωνσταντίνος Δ. Ζάχος

Χρήστος Παντ. Κανδύλης

Γεώργιος Δημ. Μήκας

Απόστολος Ιωάνν. Μπλιάγκας

παπα-Κωνσταντίνος Μπότσαρης

Γεώργιος Τριαντ. Μπούρδας

Δημήτριος Νικ. Παρασκευάς

Δημήτριος Γ. Σαρακατσάνης

Γεώργιος Σαρηγιάννης

Ανδρέας Αθ. Τακαντζιάς

Ευάγγελος Κων. Φωτίου
Αθανάσιος Στεργ. [Tσιμαγιάννης] Τσαπατόρης.

Μου προκαλεί κατάπληξη η διασταυρωμένη πληροφόρηση -που προκύπτει από διηγήσεις πολλών- το γεγονός ότι όταν οι Ιταλοί πέρασαν με τη σειρά τους στη δυσμένεια του 3ου Ράϊχ και κυνηγήθηκαν με αποτέλεσμα να αποδεκατισθούν ανελέητα από τα γερμανικά στρατεύματα σ' ολόκληρη τη χώρα, στο Βογατσικό πολλοί βογατσιωτες, με αυτοθυσία και αληθινό κίνδυνο της ζωής τους, είτε τους έκρυψαν είτε τους έδειξαν οδούς διαφυγής προκειμένου να τους σώσουν...

Ποιούς ... Τους δολοφόνους των παιδιών τους, των συζύγων και των πατεράδων τους!

                                                                                                                   Rima Salamoun, Damascus, Syria

  

...και μια "μαρτυρία" που σπαράζει την καρδιά. 


Ένα χρόνο μετά, το βογατσικό θα ξαναπληρώσει βαρύ φόρο αίματος με πρωταγωνιστές τους γερμανούς Ναζί αυτή τη φορά. 

Στις 4 Μαρτίου του 1944, 11 νέοι του Βογατσικου θα εκτελεσθούν "δι΄απαγχονισμού" στην Κλεισούρα της Καστοριάς. Ανάμεσα σ' αυτούς θα βρίσκεται και ο Ράλλης Δημ. Σταυρίδης. 

Τυχαίνει να έχω στην κατοχή μου κάποιο σχολικό "αναγνωστικό"-μια έκδοση του 1927. Τα αναγνωστικά τότε πήγαιναν απο χέρι σε χέρι τουλάχιστον στα μέλη της οικογένειας ή σε συγγενείς. Αυτό ανήκε στα παιδιά του Ανδρέα Αθ. Τακαντζιά που εκτελέστηκε στο Προσήλιο σαν σήμερα το 1943. Ο Αθαν. Α. Τακαντζιάς ήταν γαμβρός του Ρ.Σ.- Ο πατέρας του Ράλλη είχε ήδη μεταναστεύσει στην Αμερική και η οικογένεια ήταν προφανώς σε θέση να αγοράζει  τα βιβλία. Από τον Ράλλη προφανώς το "αναγνωσματάριο" θα το παρέλαβαν ύστερα από καιρό τα ανήψια του μιας και ο ίδιος δεν είχε προλάβει να παντρευτεί και νά αποκτήσει δικά του παιδιά, αφού το νήμα της δικής του σύντομης ζωής θα κοπεί το 1944.  

Σε κάποια λοιπόν από τις σελίδες (στην 160η) και πάνω σ΄ένα ποίημα του Αριστομ. Προβελέγγιου , ο Ράλλης Σταυρίδης κατά τη γνωστή συνήθεια των μαθητών, γράφει το όνομά του αλλά μαζί και μια φράση που κάθε φορά που την κοιτώ με μαχαιρώνει:

              

         νά τή θα πή ζωή!

                                       Ράλλης Σταυρίδης Βογατσικό
                                           

 

 Μπαίνω στον πειρασμό να παραθέσω ένα απόσπασμα απ' αυτό το ποίημα ("Μετά την τρικυμία") που αποκτά αληθινά τραγική σημασία καθώς ενέπνευσε στον αείμνηστο Ράλλη μια ελπίδα τόσο μα τόσο ψεύτικη -τουλάχιστον όσον αφορά τον ίδιο:

[...]

Έξαφνα , απ’ τα ψηλά χωριά

Κι από το μοναστήρι πέρα

Τρέχει και τρέμει στον αγέρα,

Ωσάν παρηγοριά,

Ήχος από καμπάνα εσπερινή

Αντιλαλεί σε λαγκαδιές

Και σε γιαλούς και σ’ αμμουδιές

Ωσάν αγγελική φωνή

Που τα στοιχειά προστάζει

Και τα δαμάζει.

Κι΄ αργοκυλά στον ουρανό,

Από τη δύση φωτισμένο,

Της τρικυμίας το στερνό

Το σύννεφο κομματιασμένο.