Με αφορμή μια φωτογραφία (του 1930;)

 

 

                                                    Φωτογρ. αρχείο οικογένειας Δήμου Κ. Τζαβέλλα

 

Τα σπίτια που είχα μου τα πήραν. Έτυχε
να 'ναι τα χρόνια δίσεχτα· πολέμοι χαλασμοί ξενιτεμοί·
κάποτε ο κυνηγός βρίσκει τα διαβατάρικα πουλιά
κάποτε δεν τα βρίσκει· το κυνήγι
ήταν καλό στα χρόνια μου, πήραν πολλούς τα σκάγια·
οι άλλοι γυρίζουν ή τρελαίνουνται στα καταφύγια.

Μη μου μιλάς για τ' αηδόνι μήτε για τον κορυδαλλό
μήτε για τη μικρούλα σουσουράδα
που γράφει νούμερα στο φως με την ουρά της·
δεν ξέρω πολλά πράγματα από σπίτια
ξέρω πως έχουν τη φυλή τους, τίποτε άλλο.
Καινούργια στην αρχή, σαν τα μωρά
που παίζουν στα περβόλια με τα κρόσσια του ήλιου,
κεντούν παραθυρόφυλλα χρωματιστά και πόρτες
γυαλιστερές πάνω στη μέρα·
όταν τελειώσει ο αρχιτέκτονας αλλάζουν,
ζαρώνουν ή χαμογελούν ή ακόμη πεισματώνουν
μ' εκείνους που έμειναν μ' εκείνους που έφυγαν
μ' άλλους που θα γυρίζανε αν μπορούσαν
ή που χαθήκαν, τώρα που έγινε
ο κόσμος ένα απέραντο ξενοδοχείο.[...]

Γιώργος Σεφέρης, Κίχλη,

Από το «Α΄ Το σπίτι κοντά στη θάλασσα».

 

Μια φωτογραφία τραβηγμένη περί το 1930 στο Βογατσικό. Έχει δημοσιευτεί πρώτη φορά στο Ημερολόγιο του Συνδέσμου Βογατσιωτών Θεσσαλονίκης, του 1993, σε επιμέλεια Γ. Γκολομπία και ανήκει στο αρχείο της οικογένειας Δήμου Κ. Τζαβέλλα. Στη φωτογραφία διακρίνεται ο κεντρικός δρόμος του χωριού (τζιαντές)  ακόμα λιθόστρωτος (με καλντερίμι). Ο δρόμος κατασκευάστηκε από τον Βογατσιώτη Πολ. Μηχανικό Γ. Καρύδη και έφορο της Επιτροπής Σχολείων του Βογατσικού επί δεκαετίες. Ο Καρύδης ολοκλήρωσε τη χάραξη και κατασκευή του δρόμου που συνέδεε το Βογατσικό με την Καστοριά κατά τη δεκαετία 1880-1890.

 

                                            Λεπτομέρεια της πιο πάνω φωτογραφίας

Μια ομάδα χωρικών ποζάρει πάνω στον διαμορφωμένο ως εξέδρα χώρο  όπου σήμερα βρίσκεται το κοινοτικό πάρκο. Υπάρχουν 3-4 αναβαθμοί (=σκαλοπάτια) στην πλευρά που κοιτάζει προς το δρόμο ενώ στο χώρο δεν υπάρχει το παραμικρό διακοσμητικό στοιχείο ή δέντρο. Όπως γνωρίζουμε το πάρκο κατασκευάστηκε ακριβώς πάνω στο χώρο όπου υπήρχε το κτίριο της  Σχολής Βογατσικού (ή Αρρεναγωγείου) που λειτουργούσε από το 1851* και κάηκε ολοσχερώς κατά την πυρπόληση του χωριού από τους Τούρκους στις 2/15 Νοεμβρίου 1912. Δεν αποκλείεται η τοιχοποιία και η διαμόρφωση αυτού του πλατώματος-εξέδρας σε ύψος ενός μέτρου περίπου, να αποτελούν μέρος των ερειπίων του κτηρίου. 

Η διαμόρφωση-κατασκευή πάρκου στην πλατεία του Βογατσικού, το 1935, έγινε με τη χορηγία 40.000 δραχμών του Σπύρου Δημητριάδη (ή Δημητρέσκου) που ζούσε στο Πλόεστι της Ρουμανίας.

 

                                  Επιγραφή της οικίας Λέτσα "19. ΙΝΛ. 14" , Φωτογ. Ν.Τ., 1992)

Είναι χειμώνας και υπάρχει χιόνι στο βουνό που φαίνεται στο βάθος και σε μεριές πάνω στις στέγες των σπιτιών. Ενδιαφέρον στοιχείο της φωτογραφίας αποτελεί το ότι εκτός από τις οικίες Αθαν. Καραλή και Ι. Ν. Λέτσα (η δεύτερη με έτος κατασκευής 1914 σύμφωνα με  τη χρονολογική ένδειξη στη μετώπη της), στο αριστερό μέρος της φωτογραφίας, που εξακολουθούν να υπάρχουν μέχρι και σήμερα, διακρίνονται πίσω από τους άνδρες δύο εντυπωσιακά σπίτια. Το ένα παλαιό με μεγάλα και επιβλητικά σαχνισιά και πλήθος παραθύρων με ξύλινα παραθυρόφυλλα (παντζούρια) και το άλλο, νεότερο, στο ύφος της αρχιτεκτονικής του εμπειροτέχνη εργολάβου (κάλφα) Κ. Βαφειάδη. Πρόκειται για τις δυο οικίες των αδελφών Καρακάση που κάηκαν το 1947 (πυρπολήθηκαν από τους αντάρτες).   Το παλαιότερο σπίτι, κολλητά σχεδόν με την οικία της οικογένειας Τζίφρα, ασφαλώς και αποτελεί πολύτιμο τεκμήριο της δεσπόζουσας λαϊκής αρχιτεκτονικής του 19^ου αιώνα στο Βογατσικό. 

 

 *Νέα ημερομηνία (μετατίθεται πριν από το 1855, σύμφωνα με πρόσφατη ημέτερη έρευνα, νέα δεδομένα).