Το εβδομαδιαίο εικονογραφημένο φύλλο «Νίκη», που μάλλον άρχισε να εκδίδεται από τα τέλη του 1912 στη Νέα Υόρκη, είχε σκοπό την διαρκή ενημέρωση της ελληνικής Ομογένειας στις ΗΠΑ σχετικά με τις πολεμικές επιχειρήσεις του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου που είχαν ήδη ξεκινήσει από τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς. Οι απόδημοι Έλληνες, από την Αμερική αλλά και από ολόκληρο τον κόσμο, συμμετείχαν με ενθουσιασμό, ως εθελοντές, στον πόλεμο αυτόν.
Στο φύλλο με αριθ. 32, της 19 Οκτωβρίου 1913 της «Νίκης» εντοπίσαμε μια ενδιαφέρουσα φωτογραφία: Πολυπληθές απόσπασμα στρατιωτών κάποιου τάγματος του Ελληνικού στρατού, φωτογραφίζεται σύμφωνα με τη λεζάντα «εις την πλατείαν του Βογατσικού της Μακεδονίας». Δυστυχώς, η «ανάλυση» του ψηφιοποιημένου υλικού δεν είναι πολύ καλή. Ωστόσο, εύκολα αντιλαμβανόμαστε πως είναι χειμώνας. Υπάρχει χιόνι στην πλατεία ολόγυρα, οι στρατιώτες φορούν βαριές χλαίνες. Στο μπροστινό μέρος της φωτογραφίας υπάρχουν παιδιά που απαθανατίζονται χαρούμενα. Αυτή όμως θα πρέπει να είναι και η μοναδική φωτογραφία Αρχείου που σώζεται από την απελευθέρωση του Βογατσικού το 1912.
Το Βογατσικό, όπως είναι γνωστό, απελευθερώθηκε με το 70% των κτισμάτων να έχουν ολοκληρωτικά καταστραφεί μετά την δεύτερη πυρπόλησή του της 2ας Νοεμβρίου του 1912. Η απελευθέρωση του Βογατσικού είχε ουσιαστικά «κηρυχθεί» με την είσοδο των «προσκόπων» Μακεδονομάχων και μερικών σταρτιωτικών υπό τον Γ. Κατεχάκη («Καπετάν-Ρούβας» του Μακεδονικού Αγώνα) στις 3 μ.μ. της 22 Οκτωβρίου. Αμέσως ορίστηκε προσωρινή Επαναστατική Επιτροπή (άτυπη διοίκηση του χωριού) που απαρτίζονταν από τους Αθανάσιο Τακαντζιά ή Καρανάσιο, Κ. Βαδραχάνη, Χρήστο Σαββαρίκα, Κ. Βράκα, Αθαν. Σιμώτα («Τσιάτσιο») και Παν. Σαρίκα (ο τελευταίος ενέχεται μαζί με άλλους για τη δολοφονία δυο Οθωμανών φοροεισπρακτόρων που προκάλεσε, ενδεχομένως, την οργή του Μπεκήρ – Αγά και τη δεύτερη πυρπόληση του χωριού λίγες μέρες αργότερα).
Τόσο όμως οι Μακεδονομάχοι όσο και οι Έλληνες στρατιώτες που μπήκαν στο Βογατσικό αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν γιατί προσέτρεξαν προς υπεράσπιση της Σιάτιστας, προς την οποία κατευθύνονταν, ύστερα από ανασύνταξη στο Μοναστήρι, οι δυνάμεις των Τουρκαλβανών και ατάκτων του Μπεκήρ Αγά, αφήνοντας μια μικρή δύναμη να το υπερασπιστεί (όμως ανεπιτυχώς αν κρίνει κανείς από την έκβαση των πραγμάτων) στο γεφύρι της Σμίξης.
Η τυπική απελευθέρωση του Βογατσικού ολοκληρώθηκε με την είσοδο του Ελληνικού στρατού δέκα μέρες μετά την πυρπόλησή του, την Δευτέρα 12 Νοεμβρίου 1912. Συγκεκριμένα, η δύναμη μικτού αποσπάσματος που διοικούσε ο Αντισυνταγματάρχης Αντώνιος Ηπίτης εισήλθε στο Βογατσικό στις 5μ.μ. Είχαν ξεκινήσει στις 9 το πρωί από την Σιάτιστα με δυο τάγματα, πυροβολαρχία και Κρήτες μαχητές «υπό ραγδαίαν βροχήν και δριμύ ψύχος» όπως σημειώνει ο επικεφαλής της ελληνικής δύναμης αξιωματικός στο ημερολόγιό του.
Δεν υπάρχουν αναφορές από τον Αντώνιο Ηπίτη για πανηγυρισμούς κατά την είσοδο του αποσπάσματος του Ελληνικού Στρατού. Αυτοί είχαν προηγηθεί κατά την απελευθέρωση από τους «προσκόπους», (μελών των παλαιών ανταρτικών ομάδων), νωρίτερα. Τώρα, η καταστροφή και ο θρήνος επί των ερειπίων, νικούσαν κατά κράτος, υποθέτουμε, κάθε διάθεση για πανηγυρισμούς. Εμπαινε άλλωστε όπως φαίνεται με άγριες διαθέσεις και ο χειμώνας...
Την επομένη ο Ηπίτης έλαβε διαταγή από τον αρχιστράτηγο διάδοχο Κωνσταντίνο να κατευθύνει δυνάμεις προς ενίσχυση της γραμμής στο Μέτσοβο. Στέλνει εκεί τους Γαριβαλδινούς του Αλέξανδρου Ρώμα ενώ ο ίδιος κινείται προς απελευθέρωση της Χρούπιστας.
ΝΩΝΤΑΣ ΤΣΙΓΚΑΣ
ΠΗΓΕΣ
1. 1.Α. Κ. Κορομήλη, Το Βογατσικόν (Ιστορία-Λαογραφία), Σύνδεσμος των εν Θεσσαλονίκη Βογατσιωτών «Ο Άγιος Κωνσταντίνος», 1972.
2. 2. Το περιοδικό Νίκη εντοπίσαμε στο ψηφιακό αποθετήριο «Λήκυθος» του Πανεπιστημίου Κύπρου. https://lekythos.library.ucy.ac.cy/handle/10797/12942
3. 3. Πληροφορίες για τον Αντώνιο Ηπίτη, με τις σχετικές ακριβείς ημερομηνίες (και ώρες!) των κινήσεών του στις στρατιωτικές επιχειρήσεις του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, άντλησα από το διαδίκτυο: Εργασία του Ηλία Κ. Γάγαλη, που δημοσίευσε αποσπάσματα από το Επίσημον Ημερολόγιον Α. Ηπίτη «Η δράσις στρατιωτικών Τμημάτων εν τω νομώ Κοζάνης κατά τον Πόλεμον του 1912». https://blogs.sch.gr/hgagalis/2021/05/19/i-drasis-stratiotikon-tmimaton-en-to-nomo-kozanis-kata-ton-polemon-toy-1912-a-ipiti-episimon-imerologion-a-ipiti/
Σπάνιο - πολύτιμο ντοκουμέντο !!!
ΑπάντησηΔιαγραφή