Τιμής Ένεκεν...

             [ Περιοδικό "Ένεκεν", τεύχος 34ο, 
                        Οκτ'-Δεκ' 2014, σελ. 196-97 ] 

Γιώργος Γκολομπίας, Ο Άγιος Ζαμπλακάς, διήγημα, Θέρος του 2014.

Η αυτοέκδοση* του παρόντος βιβλίου οφείλει την ύπαρξή του στη συμπλήρωση πέντε ετών από την εκδημία του Καστοριανού Γιώργου Γκολομπία (1960-2009). Ο «Άγιος Ζαμπλακάς» είχε δημοσιευτεί για πρώτη φορά το 1990 στο περιοδικό Παραμιλητό, βασικός συνεργάτης του οποίου υπήρξε ο Γκολομπίας. Το βιβλιαράκι, αν και μικρό σε έκταση, περιλαμβάνει μία πλήρη παρουσίαση τόσο του συγγραφέα όσο και του διηγήματός του.

   Στο κριτικό σημείωμα στην αρχή του βιβλίου μαθαίνουμε πως το διήγημα αποτελεί παραλλαγή από κάποιο «παραμύθι του λαού». Τα σκίτσα του βιβλίου είναι του ίδιου του Γκολομπία, που αντέγραψε από τοιχογραφικό διάκοσμο καστοριανού ναού. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η προέλευση του ονόματος «Ζαμπλακάς»: στην εισαγωγή του βιβλίου ο Νώντας Τσίγκας καταλήγει στο συμπέρασμα πως προκύπτει από τον συγκερασμό των λέξεων «ζαβωμένος» και «αποβλακωμένος», χωρίς όμως να αποκλείονται και κάποιες άλλες ισχυρές υποψίες.

  

Η ιστορία διηγείται την οικογενειακή ζωή ενός παπά, του Λάνθα, και της γυναίκας του. Η ευτυχία του ζευγαριού στο σπίτι τους με θέα τη λίμνη της Καστοριάς θεωρείται δεδομένη έως ότου αναλάβει τα ηνία ο «διάβολος». Στην εκκλησία κάνει την εμφάνισή του κάποιος ξενομερίτης μαχαιράς, που γλείφει το μουστάκι του στο πέρασμα της παπαδιάς. Και την ίδια όμως την καταλαμβάνει ένας αφροδισιακός πυρετός που έχει μολύνει και την παραμικρή έννοια ηθικής. Για να απολαύσουν με μεγαλύτερη ασφάλεια την παράνομη ένωσή τους, η παπαδιά σκαρφίζεται ένα ψέμα: πέφτει στο κρεβάτι άρρωστη βογκώντας· λέει στον Λάνθα πως μια εκκλησία που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ζαμπλακά και που είναι τρεις μέρες δρόμος από το σπίτι τους, έχει ρημάξει· στο ιερό φωλιάζουν αγρίμια. Ο Λάνθας θα πρέπει να λειτουργήσει την εκκλησία προκειμένου να περάσει η αρρώστια. Έτσι ο Λάνθας βγαίνει στον δρόμο για να συναντήσει τη ρημαγμένη εκκλησία του Αγίου Ζαμπλακά. Ένας σαμαρτζής που δεν έχει ακούσει ξανά το όνομα του Αγίου, υποψιάζεται πως η γυναίκα του παπά τον απατά. Επιστρέφουν μαζί και σχεδιάζουν το κόλπο που θα παγιδεύσουν την παπαδιά και τον εραστή της. Στο τέλος ο ιερέας θα τιμωρήσει την άπιστη γυναίκα ρίχνοντάς τη βορά στο στοιχειό της λίμνης να την καταπιεί μαζί με τόσους άλλους τρομαγμένους.

   Η ιστορία μοιάζει εκ πρώτης όψεως μία διήγηση μοιχείας και θανάτου· κι έτσι θα παρέμενε, μία ακόμη λαϊκή «δολοφονική μπαλάντα», αν δεν υπήρχε το χιούμορ και η λεπτή ειρωνεία του Γκολομπία για να σατιρίσουν την αφέλεια, τα ανθρώπινα πάθη, την οικογένεια και την κοινωνία –στο τέλος την ίδια τη ζωή. Είναι προφανές πως στον ρόλο του αφηγητή βρίσκεται ένας διανοούμενος παραμυθάς που μεταγράφει έναν λαϊκό θρύλο και τον κάνει δικό του. 
    Στο επίμετρο του βιβλίου ο σκηνοθέτης Αλέξανδρος Μιχαήλ πολύ σωστά επισημαίνει πως το έργο δανείζεται πολλά στοιχεία από την commedia dell’ arte. Και ταιριάζει πολύ το είδος αυτό στον Γκολομπία σε συνταίριασμα με τη διαρκή παρουσία του χιούμορ, τους πειστικούς χαρακτήρες και τη μόνιμη παρουσία των λαογραφικών και ηθογραφικών στοιχείων της καστοριανής γης.

                          Κώστας Δρουγαλάς





             [ Περιοδικό "συλλογές", τεύχος 352, 
                        Νοέμβριος 2014, σελ. 196-97 ]

                      Αργύρης Βουρνάς

 * Έκδοση με δαπάνη των Στάθη Κοψαχείλη και Νώντα Τσίγκα στη μνήμη του φίλου τους [που έμελλε να σταθεί επίσης μνημόσυνο και της καστοριανής Ελένης Τσαδήλα μούσας του Πολιτισμού της πόλης της...].

Φωτογραφία από την παράσταση "Ο Άγιος Ζαμπλακάς" που ανέβασε η θεατρική ομάδα  "Σπασμένο ρόδι" σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Μιχαήλ